Το μονοπώλιο μπαχαρικών στα χέρια των Αράβων

Το αραβικό μονοπώλιο των μπαχαρικών
Ο παγκόσμιος χαρακτήρας του μεσάζοντος εμπορίου δημιουργήθηκε από πολύ νωρίς. Σύμφωνα με μαρτυρίες από το 2600 π.Χ., οι Αιγύπτιοι χρησιμοποιούσαν μπαχαρικά από την Ασία για να αυξήσουν τη δύναμη των εργατών που έχτιζαν τις πυραμίδες. Στη Συρία το γαρίφαλο ήταν αρκετά δημοφιλές παρόλο που, όπως και το μοσχοκάρυδο, προέρχονταν αποκλειστικά από τις νήσους των μπαχαρικών, κάπου στη σημερινή Ινδονησία. Η Ευρώπη εισήγαγε μπαχαρικά πριν από την εποχή της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.
Οι εκατοντάδες χρήσεις των μπαχαρικών συνετέλεσαν στην τεράστια ζήτησή τους ανά τους αιώνες. Στην Αρχαία Αίγυπτο η κανέλα και η κασσία πωλούνταν σε υψηλές τιμές ως απαραίτητα για την ταρίχευση. Το ίδιο και ο άνιθος, η ματζουράνα και το κύμινο που χρησιμοποιούνταν για να ξεπλύνουν τα εντόσθια των νεκρών. Οι νόμοι του Χαμουραμπί, που προέβλεπαν αυστηρή τιμωρία για τους αδέξιους και ανεπιτυχείς χειρούργους, ενθάρρυναν σε μεγάλο βαθμό τη χρήση φαρμακευτικών μπαχαρικών στη Σουμέρια.
Στην Ευρώπη ειδικότερα, ωστόσο, η γαστρονομία ήταν αυτή που μετρούσε περισσότερο. Τα μπαχαρικά συντηρούν και συμβάλλουν στη νοστιμιά των κακώς συντηρούμενων, καλύπτοντας τις δυσάρεστες οσμές της σήψης. Σε κακές σοδειές και βαρείς χειμώνες το μόνο που απέτρεπε τη  λιμοκτονία ήταν το βαριά αλατισμένο κρέας – με πιπέρι. Το τελευταίο δεν ήταν ποτέ αρκετό. Έτσι το πιπέρι άρχισε να συνδέεται με το χρυσό, μια σχέση που διατηρείται ακόμα στους δρόμους του Ιντικι, συχνά μάλιστα σε αναλογία ένα προς ένα. Για να απολέσουν την πολιορκία της Ρώμης το 408 μ.Χ., οι Βησιγότθοι ζήτησαν αντάλλαγμα σε χρυσό, ασήμι και πιπέρι. Κατά το Μεσαίωνα, η πανούκλα αύξησε τη ζήτηση για φαρμακευτικά μπαχαρικά. κατά το 14ο αιώνα 500 γραμμάρια μοσχοκάρυδο άξιζε περίπου επτά καλοζωισμένα βόδια. Την ίδια περίοδο, τα μισθώματα με κόκκους πιπεριού ήταν ένας αξιοπρεπής τρόπος συναλλαγής. Όταν το Μέρυ Ρόουζ, ένα αγγλικό πλοίο που βυθίστηκε το 1545, ανασύρθηκε από το βυθό τη δεκαετία του 1980, σχεδόν όλοι οι ναύτες του βρέθηκαν με σωρούς πιπεριού επάνω τους – την πολυτιμότερη τότε φορητή περιουσία.
Οι μεγάλοι κερδισμένοι της Ευρωπαϊκής χρείας ήταν οι Άραβες. Τα μπαχαρικά άλλαζαν χέρια δεκάδες φορές από την πηγή τους μέχρι την Ευρώπη, με την τιμή τους να απογειώνεται σε κάθε δοσοληψία, και οι Άραβες ήταν οι σημαντικότεροι μεσάζοντες. Για να διατηρήσουν το προνόμιο αυτό, έκαναν ό,τι περνούσε από το χέρι τους για να αποκρύψουν την πραγματική προέλευσή τους. Μια τέτοια ιστορία συγκάλυψης είχε καταφέρει να ξεγελάσει τον Ηρόδοτο και να πιστέψει ότι η κανέλα προερχόταν από μια οροσειρά κάπου στην Αραβία και φυλάσσονταν από μοχθηρά αρπακτικά πουλιά που έφτιαχναν τις φωλιές τους από αυτή σε απόκρημνες βουνοπλαγιές. Οι Άραβες χρησιμοποιούσαν μεγάλα κομμάτια κρέας γαϊδάρου για να ρίξουν τις φωλιές τους και να αρπάξουν την κανέλα μέσα από τα νύχια τους..
Οι ιστορίες αυτές δεν εξαπάτησαν τους πάντες ωστόσο. Κατά τον 1ο αιώνα μ.Χ., ο Ρωμαίος ιστορικός Πλίνιος άρχισε προσπάθησε να αποκαλύψει την αλήθεια και να υπονομεύσει το αραβικό μονοπώλιο, υποπτευόμενος ότι το πιπέρι πωλείτο σε τιμές εκατό φορές μεγαλύτερες από ότι αγοράζονταν στην Ινδία. Η σπατάλη των Ρωμαίων που χρησιμοποιούσαν τα μπαχαρικά σε οποιοδήποτε συνδυασμό -  στο φαγητό, το κρασί, στην παρασκευή αρωμάτων επιβάρυνε την κατάσταση. Οι λεγεωνάριοι αρωματίζονταν ακόμα και αναχωρούμενοι για τη μάχη. Οι πλούσιοι κοιμόντουσαν σε μαξιλάρια γεμισμένα με σαφρόν, πιστεύοντας ότι το τελευταίο θα τους απαλλάξει από τον πονοκέφαλο της μέθης.
Η δυσαρέσκεια για το αραβικό μονοπώλιο οδήγησε στην ρωμαϊκή εισβολή της Αραβίας το 24 μ.Χ., μια εκστρατεία με ατυχή έκβαση. Το εμπορικό δαιμόνιο ωστόσο, νίκησε εκεί όπου τα στρατιωτικά μέσα απέτυχαν. Το 40 μ.Χ., ένας Έλληνας έμπορος, ο Ίππαλος, ανακάλυψε κάτι που οι Άραβες είχαν προσπαθήσει να αποκρύψουν για πολύ καιρό: ότι οι μουσώνες που έτρεφαν τα πιπερόδεντρα της Ινδίας αντιστρέφονταν στα μισά του έτους, και ότι το ταξίδι από την Αίγυπτο στην Ινδία και πάλι πίσω μπορούσε να είναι πιο σύντομο και πιο ασφαλές από ότι πιστεύετο έως τότε. Έτσι άνθισε τελικά το ρωμαϊκό εμπόριο με την Ινδία και κάμφθηκε το Αραβικό μονοπώλιο.
Στις αρχές του 7ου αιώνα, ένας έμπορος με το όνομα Μοχάμεντ, επανεδραίωσε την Αραβική κυριαρχία παρουσιάζοντας ένα επιθετικό, επεκτατικό Ισλάμ στον υπόλοιπο κόσμο. Όταν οι μουσουλμάνοι κατέλαβαν την Αλεξάνδρεια το 641 μ.Χ., κατέπνιξαν το εμπόριο που είχε για καιρό ανθίσει ανάμεσα στην Ινδία και τη Ρώμη. Καθώς αυξανόταν η πίεσή τους στο χώρο για τις επόμενες εκατονταετίες, οι τιμές στην Ευρώπη αυξήθηκαν δραματικά. Κατά το Μεσαίωνα, τα μπαχαρικά έγιναν μια πολυτέλεια που μόνο λίγοι Ευρωπαίοι μπορούσαν να αγοράσουν. Ήταν μια ατυχής συγκυρία για τους φτωχούς και μια ευτυχής για τη Βενετία. Οι δαιμόνιοι έμποροί της έκλεισαν συμφωνία με τους Άραβες που τους καθιέρωσε ως τους προτιμώμενους – σχεδόν αποκλειστικούς – διανομείς για την Ευρώπη. Ακόμα και κατά τη διάρκεια των σταυροφοριών, η συμφωνία αυτή έφερε αρκετά πλούτη σε όσους είχαν πάρει μέρος.
Η υπόλοιπη Ευρώπη δεν έδειχνε το παραμικρό ενδιαφέρον για τους Ενετούς ή για το Μουσουλμανικό Παραπέτασμα - όπως επικράτησε να ονομάζεται η Ισλαμική Αυτοκρατορία που χώριζε τη Δύση από την ανατολή. Το τελειωτικό χτύπημα ήρθε το 1453, όταν οι Οθωμανοί Τούρκοι κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη, καταπνίγοντας το μικρό χερσαίο εμπόριο που είχε ως τότε ξεφύγει από το αραβο - ενετικό μονοπώλιο. Οι Αιγύπτιοι, οι θυροφύλακες του εμπορίου της Βενετίας, μπόρεσαν να επιβάλλουν δασμούς που έφταναν το ένα τρίτο της τιμής των μπαχαρικών που περνούσαν από τα χέρια τους.
Εκτύπωση