Διοσκουρίδης ο Πεδάνιος

ΔΙΟΣΚΟΥΡΙΔΗΣ ο ΠΕΔΑΝΙΟΣ

Ο Πεδάνιος Διοσκουρίδης (40-90 μ.Χ.) ήταν σημαντικός γιατρός, φαρμακολόγος και βοτανολόγος από την Ανάζαρβο της Κιλικίας, γνωστός για το πεντάτομο έργο του «Περί ύλης ιατρικής», με τη μεγαλύτερη επιρροή στη φαρμακολογία μέχρι το 1600 μ.Χ. Θεωρείται ο μεγαλύτερος φαρμακολόγος της αρχαιότητας και η επιστημονική προσφορά του οποίου θεωρείται εφάμιλλη με εκείνη του Θεοφράστου στη βοτανική. Η πραγματεία του Έλληνα φαρμακολόγου Διοσκουρίδη (1ος αιώνας μ.Χ) για τις φαρμακευτικές και θεραπευτικές ιδιότητες Φυτών και Βοτάνων των χωρών της Μεσογείου αποτέλεσε, επί πολλούς αιώνες, ανεξάντλητη πηγή γνώσεων και πρακτικών εφαρμογών. Γι αυτό δίκαια ο Διοσκουρίδης θεωρείται από την σύγχρονη επιστήμη ως ο «Πατέρας της Φαρμακολογίας».
dioskoyridis

Γεννημένος περί το 40 μ.Χ. στην Ανάζαρβο της Κιλικίας, κοντά στην Ταρσό, έγινε διάσημος την εποχή του Νέρωνα και του Βεσπασιανού. Ακολούθησε ως στρατιωτικός ιατρός τις ρωμαϊκές λεγεώνες και εξελίχθηκε σε έναν από τους πιο γνωστούς χειρουργούς της εποχής του. Προκειμένου να απολαμβάνει τα προνόμια των Ρωμαίων πολιτών, τα οποία δεν παραχωρούνταν ακόμα σε μη Ρωμαίους υιοθετήθηκε σε μεγάλη ηλικία από Ρωμαίο της οικογενείας των Πεδανίων και πήρε το επίθετο Πεδάνιος. Πέθανε γύρω στο 90 μ.Χ., ενώ θα πρέπει να έγραψε το «Περί Ύλης Ιατρικής» περί το 70-77 μ.Χ. Από την Αρχαιότητα έως την Αναγέννηση, και αργότερα με την τυπογραφία, το έργο του διαδόθηκε σε όλες τις τότε γνωστές γλώσσες στη Δύση και στην Ανατολή, και έως τον 19ο αιώνα υπήρξε πρότυπο για όλα τα φαρμακευτικά βιβλία. Οι Άραβες μάλιστα απεκάλεσαν τον Διοσκουρίδη «Απεσταλμένο του Θεού της Bοτανικής».

Με την ιδιότητα του στρατιωτικού ιατρού ο Διοσκουρίδης ταξίδεψε σε πολλές ρωμαϊκές επαρχίες της Ανατολής, από την Ελλάδα έως τη Μεσοποταμία και την Αίγυπτο. Έτσι, είχε την ευκαιρία να γνωρίσει τα φαρμακευτικά φυτά και τα ιατρικά παρασκευάσματα των πιο ανεπτυγμένων χωρών του τότε κόσμου. Με μοναδικό τρόπο και σύστημα κατέγραψε και περιέλαβε στο βιβλίο του όχι μόνο όλα τα τότε γνωστά φαρμακευτικά φυτά - βότανα, αλλά και τις οργανικές και ανόργανες φαρμακευτικές ουσίες που συναντώνται στη φύση. Εντυπωσιάζει η παράθεση, για πρώτη φορά, των ονομάτων των φυτών και των παρασκευασμάτων σε διαφορετικές γλώσσες. Με αυτό τον τρόπο διευκολύνθηκαν η ενιαία ονομασία και η καταγραφή των διαφόρων φαρμακευτικών φυτών. Ο Διοσκουρίδης κατέταξε τις ουσίες αυτές όχι αλφαβητικά, όπως συναντάμε αργότερα σε αντίγραφα ή μεταφράσεις του έργου του, αλλά σε κατηγορίες ανάλογα με τα χαρακτηριστικά και τη δραστικότητά τους.

Το «Περί Ύλης Ιατρικής», ή «De materia medica», όπως έγινε γνωστό στη Δύση, χωρίζεται σε πέντε «βιβλία». Ένα από αυτά είναι αφιερωμένο στα θεραπευτικά φυτά, τις αλοιφές και τα έλαια, το δεύτερο στα ζωικής ή φυτικής προέλευσης προϊόντα που έχουν φαρμακευτική χρήση, όπως το μέλι, το γάλα, το λίπος, το σιτάρι και τα κηπευτικά. Το τρίτο και το τέταρτο περιγράφουν συστατικά από δέντρα και ρίζες, και το τελευταίο τα κρασιά, τα αλκοολούχα και τα φάρμακα που περιλαμβάνουν συστατικά ορυκτών. Το Παράρτημα αναφέρεται στα δηλητήρια και τα αντίδοτά τους. Τα διάφορα φάρμακα είναι χωρισμένα σε ομάδες, όπως τα αφροδισιακά, τα αντιδιαρροϊκά, τα υπακτικά κ.ά. Συνολικά περιγράφει 600 φυτικά φάρμακα. Θεωρούσε ότι η ιαματική τους δύναμη προέρχεται από τις τέσσερις θεμελιώδεις ιδιότητες: του θερμού, του ψυχρού, του ξηρού και του υγρού. Γνώριζε τις ιδιότητες του μανδραγόρα, τη θεραπευτική αξία και τη χρησιμότητά του για την προνάρκωση και τη νάρκωση. Είχε, επίσης, παρατηρήσει και περιγράψει το φαινόμενο της αλλεργικής καταπληξίας από τη λήψη φαρμακευτικών ουσιών.
Εκτύπωση