Τί είναι αλάτι
ΑΛΑΤΙ
Μια φορά κι έναν καιρό, ήταν ένας μεγάλος βασιλιάς που είχε τρεις γιους και τους αγαπούσε πολύ. Μια μέρα αποφάσισε να δει πόσο τον αγαπούσαν κι εκείνοι.
Φώναξε λοιπόν τον καθένα και τον ρώτησε πόσο τον αγαπάει.
«Σ' αγαπώ όσο αγαπώ το χρυσάφι και τα κοσμήματα», είπε ο πρώτος γιος και ο βασιλιάς ευχαριστήθηκε πολύ.
«Σ' αγαπώ όσο αγαπώ τα λεφτά», είπε ο δεύτερος γιος και πάλι ο βασιλιάς ευχαριστήθηκε πολύ.
«Σ' αγαπώ όσο αγαπώ το αλάτι», είπε ο τρίτος γιος και ο βασιλιάς τότε θύμωσε πολύ και τον έδιωξε από το παλάτι.
Εκείνος περιπλανήθηκε σε πόλεις και χωριά, έκανε πολλές δουλειές και τα κατάφερε με την εξυπνάδα του να γίνει βασιλιάς σε μια άλλη πολιτεία.
Τα χρόνια πέρασαν, ο πατέρας του είχε πια γεράσει πολύ και είχε σχεδόν ξεχάσει τον τρίτο του γιο.
Εκείνος όμως πάντα θυμόταν τον πατέρα του και τον άδικο διωγμό του από το παλάτι, αλλά δεν του κρατούσε κακία.
Έτσι, μια μέρα αποφάσισε να κάνει ένα γιορταστικό τραπέζι και κάλεσε σ' αυτό βασιλιάδες από κοντά κι από μακριά.
Ανάμεσά τους ήταν και ο πατέρας του.
Το τραπέζι ήταν πολύ πλούσιο. Είχε όλων των ειδών τα φαγητά, τα φρούτα και τα γλυκά.
Μόνο που όλα τα φαγητά ήταν ανάλατα. Έτσι είχε συμφωνήσει ο τρίτος γιος με το μάγειρα.
Όταν όλοι κάθισαν στο γιορτινό τραπέζι, ο βασιλιάς πατέρας του πήρε το πιρούνι και άρχισε να τρώει.
Με τις πρώτες όμως πιρουνιές παραπονέθηκε ότι το φαγητό δεν είχε καθόλου αλάτι και σταμάτησε να τρώει.
Καθόταν περίλυπος μπροστά σ' αυτό, το τόσο πλούσιο... με άγευστα φαγητά τραπέζι.
Τότε ο τρίτος του γιος, που στεκόταν δίπλα του, και που ο γέρο-βασιλιάς δεν είχε αναγνωρίσει ακόμα γύρισε και του είπε:
«Πατέρα, όταν πριν από πολλά χρόνια σου είπα ότι σ' αγαπώ όσο το αλάτι, με έδιωξες από το παλάτι σου, τώρα γιατί είσαι τόσο λυπημένος επειδή δεν μπορείς να φας το ανάλατο φαγητό σου».
Ο γέρο-βασιλιάς, έκπληκτος, αναγνώρισε το γιο του και κατάλαβε το λάθος του.
«Συγνώμη, γιε μου, ήμουν τόσο άδικος μαζί σου...» του είπε.
Τότε ο γιος αγκάλιασε τον πατέρα του και έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα...!!!
Το αλάτι είναι η χημική ένωση του χλωρίου και του νατρίου που δημιουργούν το χλωριούχο νάτριο (NaCl) το οποίο είναι άχρωμο σε κρυσταλλική μορφή και παραλαμβάνεται από τη θάλασσα στις αλυκές είτε από τη γη στα αλατωρυχεία. Το λευκό χρώμα του οφείλεται στην κοκκώδη δομή του, ενώ άλλες αποχρώσεις προέρχονται από προσμείξεις με φύκια, κατάλοιπα απολιθωμάτων και διάφορα ορυκτά, ανάμεσά τους το θειικό ασβέστιο και το μαγνήσιο.
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΛΑΤΙΟΥ
Η ιστορία του αλατιού είναι δεμένη με την ιστορία του ανθρώπινου γένους και η σπουδαιότητα του αλατιού χάνεται στα βάθη των αιώνων. Η αξία του υπήρξε πολύ μεγάλη και για να την αντιληφθεί κανείς αρκεί να αναλογιστεί πως η αγγλική λέξη για το μισθό «salary», προέρχεται από τη λατινική «salarium» που σημαίνει πληρωμή με αλάτι (sale είναι το αλάτι στα λατινικά). O Μέγας Αλέξανδρος κατά τις εκστρατείες του στην Ανατολή πλήρωνε τους στρατιώτες του πολλές φορές με άλας πράγμα το οποίο γινόταν κατά την εποχή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας αλλά και την εποχή του Ναπολέοντα ενώ οι Έλληνες θεωρούσαν το αλάτι σύμβολο φιλίας και αλληλεγγύης και επισφράγιζαν με αυτό τις συμφωνίες τους. Το αλάτι κατέχει σημαντική θέση στη ζωή των λαών, στις συνήθειες, στη θρησκεία και στις παραδόσεις τους. Στις Ασιατικές χώρες ανταλλασσόταν το βάρος του σε χρυσάφι και αυτό δικαιολογεί το μεγάλο αριθμό πολέμων που έχουν ξεσπάσει στην ανθρώπινη ιστορία για την αποκλειστική εκμετάλλευση και διάθεση του.
Τόσο το θαλασσινό αλάτι όσο και το αλάτι των βράχων ήταν γνωστά στους αρχαίους Έλληνες, οι οποίοι είχαν αντιληφθεί ότι το αλμυρό φαγητό επηρέαζε βασικές σωματικές λειτουργίες, όπως τη χώνεψη και την απέκκριση. Αυτό οδήγησε στη χρησιμοποίηση του άλατος για ιατρικούς σκοπούς. Συγκεκριμένα, οι θεραπευτικές μέθοδοι του Ιπποκράτη (460 π.Χ.) περιλάμβαναν πολύ συχνά τη χρήση του άλατος που θεωρούνταν ότι είχε αποχρεμπτικές ιδιότητες. Ο Ιπποκράτης, επίσης, ανέφερε την εισπνοή ατμού από θαλασσινό νερό. Σήμερα, γνωρίζουμε ότι οι αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες αυτής της πρακτικής ανακουφίζουν συμπτώματα του αναπνευστικού. Έτσι, 2000 χρόνια πριν, η ελληνική ιατρική είχε ήδη ανακαλύψει και αναγνωρίσει την τοπική χρήση του άλατος για δερματικές κακώσεις, την πόση αλμυρού ή μεταλλικού νερού για το πρόβλημα του πεπτικού και την εισπνοή άλατος για παθήσεις του αναπνευστικού. Ο γιατρός και αλχημιστής Παράκελσος (1493-1541 μ.Χ.) αναφέρει τα εξής: «το ανθρώπινο σώμα πρέπει να έχει αλάτι, δεν μπορεί να ζήσει χωρίς αυτό. Όπου δεν υπάρχει αλάτι τίποτα δεν διατηρείται, αντιθέτως, όλα τείνουν στην αποσύνθεση». Ο ίδιος, πρότεινε αλατόνερο για την θεραπεία πληγών και για την εξουδετέρωση παρασίτων του εντέρου. Ένα λουτρό με αλατόνερο ήταν ένα θαυμάσιο γιατρικό για δερματικές παθήσεις και τη φαγούρα. Επίσης, περιέγραψε αναλυτικά τις διουρητικές ιδιότητες του άλατος και συνιστούσε σκευάσματα με αλάτι για την αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας.
Η σημασία του αλατιού στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων καθρεφτίζεται και στις θρησκευτικές δοξασίες και αντιλήψεις πολλών λαών από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Αρχαίοι Αιγύπτιοι, Έλληνες και Ρωμαίοι περιελάμβαναν το αλάτι στις θυσίες και τις προσφορές τους προς τους θεούς. Στην Αίγυπτο, θεωρούσαν το ορυκτό αλάτι από την όαση του Άμμωνος πιο καθαρό από το θαλασσινό και γι’ αυτό το προτιμούσαν στις θυσίες τους. «Θείον» αποκαλεί το αλάτι ο Όμηρος ενώ το τελετουργικό της ιουδαϊκής θρησκείας το επιβάλλει ως απαραίτητο συμπλήρωμα κάθε θυσίας. Ακόμη, στο ιουδαϊκό δείπνο της Παρασκευής το βούτηγμα ψωμιού, του κατ’ εξοχήν δώρου του Θεού, σε αλάτι συμβολίζει την τήρηση της συμφωνίας του Θεού με τον λαό του. Στη χριστιανική θρησκεία, ως συνέχεια του ιουδαϊσμού, εξακολουθεί να θεωρείται βασικό συστατικό της ζωής, καθώς βεβαιώνει η αποστροφή του ίδιου του ιδρυτή της προς του μαθητές του στην επί του Όρους ομιλία: «Υμείς εστέ το άλας της γης• εάν δέ το άλας μωρανθή, εν τίνι αλισθήσεται; εις ουδέν ισχύει έτι ει μη βληθέν έξω καταπατείσθαι υπό των ανθρώπων» (Ματθ. 5:13). Η δε Καθολική Εκκλησία, εκτός από αγιασμένο νερό, διαθέτει και ιερό «αλάτι της σοφίας» (Sal Sapientiae). Η έκφραση «μοιράζομαι ψωμί κι αλάτι» χρησιμοποιείται από πολλούς λαούς για να δηλώσει άρρηκτους δεσμούς φιλίας. Στην Ιαπωνία, σε φυλές της Αφρικής και στην Καραϊβική χρησιμοποιείται για την απομάκρυνση των κακών πνευμάτων, ενώ από Ιουδαίους, Μουσουλμάνους και Έλληνες θεωρείται αποτρεπτικό της βασκανίας. Οι πνευματώδεις αστεϊσμοί στην αρχαία Ρώμη αποκαλούνταν sales (αλάτια) γιατί, καθώς εξηγεί ο Πλίνιος, οι πνευματώδεις ιστορίες είναι τόσο απαραίτητες για την ξεκούραση και την αναζωογόνηση του νου, όσο είναι το αλάτι για την ίδια στη ζωή. Άλλωστε, ακόμη και σήμερα με τη φράση «mettre son grain de sel» (βάζω τον κόκκο αλατιού μου) οι Γάλλοι αποκαλούν, τις «πιπεράτες» ιστορίες αλατισμένες.
Επί αιώνες τα καραβάνια μετέφεραν χρυσό, ελεφαντόδοντο, δούλους και μεγάλες πλάκες αλατιού από το Βορρά προς το Νότο μέσω του θρυλικού δρόμου του αλατιού, που διέσχιζε τη Σαχάρα, από το Ταουντενί μέχρι το Τιμπουκτού, Η βυζαντινή αυτοκρατορία προμηθευόταν το αλάτι της από τις αλυκές του Αιγαίου, της Αδριατικής και της Μαύρης Θάλασσας και το κράτος διατηρούσε δικαιώματα επί της παραγωγής και της πώλησης ενώ οι αλυκές ανήκαν στον αυτοκράτορα ή στα μοναστήρια. Ήταν τόσο πολύτιμο όσο το χρυσάφι και το να ελέγχει ένα κράτος το εμπόριο του αλατιού σήμαινε ότι βρισκόταν σε πλεονεκτική θέση. Το 932 μ.Χ οι Βενετοί άρχισαν να καταστρέφουν τις αλυκές των ανταγωνιστών τους ενώ από το 12ο αιώνα εγκατέλειψαν τις αλυκές τους στην Κιότζα, γιατί τους συνέφερε να αγοράζουν αλάτι και να το μεταφέρουν με τα πλοία τους από την Κύπρο, την Κρήτη και την Αλεξάνδρεια. Η Βενετία κυριάρχησε στο εμπόριο του αλατιού στη Μεσόγειο κατά το 16ο αιώνα. Ακόμη και λαθρεμπόριο αλατιού αναπτύχθηκε κατά το 17ο και 18ο αιώνα μέχρι το 1840 λόγω της φορολογίας του. Στην Ελλάδα, το 1823, το αλάτι έγινε μονοπωλιακό είδος και παρέμεινε έτσι μέχρι το 1985. Επί οθωμανικής αυτοκρατορίας οι αλυκές ανήκαν στις κατά τόπους κοινότητες και πόλεις ή σε ιδιώτες οι οποίοι τις καλλιεργούσαν και κατέβαλαν το αλατιάτικο, κατά κεφαλήν φόρο, στις τουρκικές Αρχές.
Για πολλούς αιώνες το αλάτι ήταν το μοναδικό μέσο των ανθρώπων για τη συντήρηση των τροφών, όπως κρέας, ψάρια, το τυρί κ.α. ενώ ιδιαίτερα σημαντική ήταν και η χρήση του στη βυρσοδεψία κατά της σήψης των δερμάτων. Οι δυνατότητες συντήρησής του προέρχονται από την ιδιότητά του να καθιστά το νερό που περιέχεται στις τροφές μη βιοδιαθέσιμο, δηλαδή μη διαθέσιμο στη μόλυνση από βακτηρίδια και μύκητες.
ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΑΛΑΤΙΟΥ
Παραμένει άγνωστο το πώς και πότε οι πρώτοι καλλιεργητές ανακάλυψαν τις πηγές αλατιού. Η περιεκτικότητα των ωκεανών εκτιμάται κατά μέσον όρο σε 35 γραμμάρια αλατιού ανά λίτρο νερού. Υπολογίζεται δε ότι από το νερό των ωκεανών θα μπορούσε να παραχθεί συνολικά ποσότητα αλατιού που ο όγκος της θα ήταν 14,5 φορές μεγαλύτερος από τον όγκο της Ευρώπης που βρίσκεται επάνω από την επιφάνεια του νερού.
Η μεγάλη αλμυρότητα της Μεσογείου σε σύγκριση με εκείνη των ωκεανών αποδίδεται όχι τόσο στο ότι είναι κλειστή και ζεστή θάλασσα, όσο στο ότι κάτω από ένα στρώμα ιζήματος στον πυθμένα της υπάρχει στρώμα αλατιού. Αυτό φαίνεται να έδειξαν οι ωκεανογραφικές γεωτρήσεις που διενήργησε το Αμερικανικό ωκεανογραφικό Glomar Challenger το 1970. Αλλά και στη στεριά βρίσκονται μεγάλα αποθέματα αλατιού τα οποία δημιουργήθηκαν με την εξάτμιση ωκεανών μερικά εκατομμύρια χρόνια πριν. Στις γεωλογικές ανακατατάξεις της Γης, περιοχές που ήταν κάποτε θάλασσες μεταμορφώθηκαν σε βουνά και μπορεί να μας φαίνεται περίεργο που υπάρχει ένα οροπέδιο στρωμένο με αλάτι στη Βολιβία ή ότι γίνεται εξόρυξη αλατιού στα Ιμαλάια, στις Άλπεις, στην Αφρική και στις Η.Π.A.
Η συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση αλατιού οδήγησε στην πιο συστηματική οργάνωση της παραγωγής με την εκτέλεση τεχνικών έργων, ώστε τα φυσικά αλοπήγια να επεκταθούν και με διευρυμένες επιφάνειες εξάτμισης να λειτουργήσουν με ελεγχόμενη πλέον την εισροή θαλάσσιου νερού. Γύρω στα 800 π.Χ. χρονολογείται η αρχαιότερη γραπτή πηγή στην Κίνα που μιλάει για παραγωγή και εμπορία θαλασσινού αλατιού ενώ χίλια χρόνια νωρίτερα ο Τίτος Λίβιος αποδίδει στον βασιλιά Άγκο Μάρτιο (7ος αι. π.Χ.) την πρώτη συστηματική οργάνωση αλυκών στη νότια πλευρά των εκβολών του Τίβερη, όπου ιδρύθηκε η Όστια. Έτσι δημιουργήθηκαν και οι περίφημες Salinae Romanae (Ρωμαϊκές αλυκές) που εξασφάλιζαν μεγάλες ποσότητες αλατιού για τις ανάγκες της αχανούς Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Οι αλυκές στα τενάγη της αρχαίας Αθήνας και της Αλεξάνδρειας, όπου λειτουργούσαν αυτοφυή αλοπήγια, ήταν πιο πρωτόγονες από τεχνική άποψη.
Κατά μήκος των ακτών του Essex (ανατολική Αγγλία) οι λεγόμενοι Κόκκινοι Λόφοι (Red Hills) πήραν το όνομά τους από τις τεράστιες ποσότητες κόκκινου καμένου χώματος που προέκυψε από την επί αιώνες παραγωγή αλατιού με βράσιμο της άρμης. Στην περιοχή του Αιγαίου, όπου η εξάτμιση του νερού με τον ήλιο αρκούσε για την παραγωγή μεγάλων ποσοτήτων αλατιού κατά μήκος των ακτών, τέτοιες εγκαταστάσεις δεν έχουν βρεθεί. Ωστόσο, υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι τα λεγόμενα τηγανόσχημα σκεύη του Κυκλαδικού πολιτισμού (3η χιλιετία π.Χ.) μπορεί να λειτουργούσαν ως μήτρες αλατιού, χάρη στα λοξά τους τοιχώματα που ανοίγουν προς τα έξω όπου το στερεοποιημένο περιεχόμενό τους εύκολα θα μπορούσε να απελευθερωθεί. Στο Bunyoro της Αφρικής, η παραγωγή αλατιού ήταν αποκλειστικά γυναικεία ενασχόληση, χώμα κορεσμένο σε αλάτι αναμειγνυόταν με νερό και στη συνέχεια διηθείτο παράγοντας άρμη, η οποία με βράσιμο εξατμιζόταν και έδινε μικρές ποσότητες αλατιού. Σε περιοχές πάλι με τροπικό κλίμα, όπως είναι η λεκάνη του Κονγκό ή τα δάση του Δυτικού Αμαζονίου, οι φυλές Yoruba και Boro αντίστοιχα παράγουν αλάτι από τη στάχτη φυτών που αναπτύσσονται σε αλμυρά νερά. Διηθώντας τη στάχτη ανάμεικτη με νερό μέσα από πυκνοπλεγμένα καλάθια δημιουργούν άρμη, την οποία με βράσιμο εξατμίζουν παράγοντας αλάτι.
Από την αρχαιότητα επίσης εφαρμόζεται και η εξόρυξη αλατιού από γεωλογικά κοιτάσματα. Ο Αρριανός αναφέρει ορυκτό αλάτι από την όαση του Άμμωνος που εθεωρείτο καλύτερο για τις θυσίες ως πιο καθαρό. Στη βόρεια Ευρώπη η εξόρυξη αλατιού ανάγεται στη Νεολιθική περίοδο (2η χιλιετία π.Χ.) με αρχαιότερες μαρτυρίες από την περιοχή της Κρακοβίας. Νοτιότερα, στις Άλπεις, ευρήματα μέσα σε μια ξύλινη καλύβα πιθανολογείται ότι είναι του 1300 π.Χ. Η τεκμηριωμένη πανάρχαια δραστηριότητα της εξόρυξης αλατιού στην Ευρώπη έχει αφήσει ζωηρό το αποτύπωμά της στο όνομα πολλών περιοχών, όπως είναι η Saale και η Halle της Γερμανίας, όπου η παραγωγή αλατιού ανάγεται στην Εποχή του Χαλκού, η κοιλάδα Seille της Λωραίνης (Γαλλία) ή το Saltsburg και στο Hallstatt στις ανατολικές Αλπεις με αλατωρυχεία χρονολογούμενα στην πρώιμη Εποχή του Σιδήρου.
ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΛΑΤΙΟΥ
1. ΑΛΑΤΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΛΥΚΕΣ
Αναφέρεται ως ηλιακό αλάτι (solar salt). Η θάλασσα περιέχει 3,5% (w/w) διαλυμένα υλικά, από τα οποία το 77% είναι το αλάτι ή το 2,7% (w/w). Το υπόλοιπο 0,8% αποτελείται κυρίως από ασβέστιο, μαγνήσιο και θειικά ιόντα. Το ηλιακό αλάτι παράγεται με την επίδραση του ήλιου και του ανέμου πάνω στο νερό της θάλασσας. Το νερό εξατμίζεται σε διαδοχικές τεχνητές ορθογώνιες ρηχές λεκάνες (ponds), γνωστές ως αλοπήγια ή τηγάνια. Προφανώς για να μπορέσουν να αποδώσουν οι αλυκές απαιτούν περιορισμένες βροχοπτώσεις και υψηλές ταχύτητες εξάτμισης.
Αλυκή ονομάζεται ο τόπος παραγωγής του αλατιού όταν αυτή γίνεται από εξάτμιση θαλάσσιου νερού με την επίδραση της θέρμανσης από τον ήλιο και τον αέρα. Συνήθως είναι επίπεδο τμήμα κοντά στην παραλία, κατάλληλα διαμορφωμένο, όπου παρασκευάζεται αλάτι, αφού εξατμιστεί το θαλασσινό νερό. Για την ύπαρξη της αλυκής είναι απαραίτητο το έδαφος να μην είναι υδατοπερατό, συνήθως λοιπόν οι αλυκές έχουν αργιλικό υπόστρωμα που συγκρατεί το νερό. Οι αλυκές αποτελούνται από αβαθείς δεξαμενές που διαιρούνται σε επιμέρους διαμερίσματα και μέσα σε αυτές κυκλοφορεί θαλασσινό νερό το οποίο, μετά την εξάτμισή του, αφήνει το αλάτι που περιείχε. Το αλάτι που λαμβάνεται από τις αλυκές πριν έρθει στην κατανάλωση υφίσταται κατάλληλη κατεργασία για να καθαριστεί. Το αλάτι που παράγεται διατίθεται για χρήση στη μαγειρική, στη χημική βιομηχανία σαν πρώτη ύλη και στη βιομηχανία αλιπάστων. Οι αλυκές είναι συνήθως ιδανικά μέρη για τη συγκέντρωση αποδημητικών πτηνών και έτσι σε αρκετές περιπτώσεις χαρακτηρίζονται ως προστατευόμενες περιοχές. Στις βόρειες χώρες, όπου δεν χρησιμοποιείται η ηλιακή θερμότητα, η εργασία γίνεται ως εξής: Το νερό πήζει σε χαμηλή θερμοκρασία, οπότε αποχωρίζεται καθαρός πάγος και μένει διάλυμα εμπλουτισμένο σε αλάτι. Το διάλυμα αυτό κατόπιν υφίσταται εξάτμιση για να παραληφθεί το καθαρό προϊόν. Στις αλατοβιομηχανίες ο καθαρισμός του αλατιού αποβλέπει κυρίως στην απομάκρυνση αδιάλυτων γαιωδών προσμίξεων, όπως επίσης και των αλάτων μαγνησίου, που αυξάνουν την υγροσκοπικότητα του αλατιού (το MgCl2 είναι εξαιρετικά υγροσκοπικό) και προσδίδουν σ' αυτό μια πικρή γεύση. Επιπλέον, στο αλάτι που προορίζεται για τις τροφές, προστίθενται διάφορα αντισυσσωματικά πρόσθετα (anti-caking additive), όπως επίσης και ιωδιούχο κάλιο για την παρασκευή ιωδιωμένου αλατιού.
2. ΕΞΟΡΥΞΗ
Το ορυκτό αλάτι (αλίτης) εξάγεται και παραλαμβάνεται με εξόρυξη ή με διάλυση. Η πρώτη μέθοδος εφαρμόζεται, όταν τα κοιτάσματα του ορυκτού είναι καθαρά. Όταν περιέχουν ξένες προσμείξεις εφαρμόζεται η μέθοδος της διάλυσης (solution mining). Δηλαδή τοποθετούνται δύο σωλήνες από την επιφάνεια της γης μέχρι το βάθος, όπου βρίσκεται το κοίτασμα. Οι σωλήνες αυτοί είναι συγκεντρωτικοί, επικοινωνούν μεταξύ τους. Από τον ένα εισάγεται καθαρό νερό. Το νερό μαζί με το διαλυμένο αλάτι από το ορυκτό ανέρχεται από το δεύτερο σωλήνα με τη βοήθεια αντλίας και το διάλυμα αυτό υφίσταται αρχικά διήθηση και, στη συνέχεια, εξατμίζεται για να παραληφθεί το καθαρό προϊόν. Συνήθως το αλάτι που εξάγεται περιέχει ξένες ουσίες, όπως άργιλο, άλατα του μαγνησίου και του ασβεστίου κ.ά. Μόνο το ορυκτό, που λαμβάνεται με εξόρυξη, είναι δυνατό να χρησιμοποιηθεί αμέσως, χωρίς άλλες κατεργασίες. Το «ακάθαρτο» ορυκτό αλάτι παραλαμβάνεται σε διάλυμα. Στο διάλυμα αυτό προστίθενται διάφορες χημικές ουσίες, με τις οποίες αντιδρούν πολλές ξένες προσμείξεις και καταβυθίζονται υπό μορφή ιζημάτων, που απομακρύνονται με διήθηση και ακολουθεί κλασματική κρυστάλλωση.
ΕΙΔΗ ΑΛΑΤΙΟΥ
Αλάτι είναι το χλωριούχο νάτριο που εμφανίζεται σε μορφή κρυστάλλων και είναι άχρωμο. Το λευκό του χρώμα οφείλεται στην κοκκώδη δομή του, ενώ άλλες αποχρώσεις προέρχονται από προσμείξεις με φύκια, κατάλοιπα απολιθωμάτων και διάφορα ορυκτά όπως το θειικό ασβέστιο και το μαγνήσιο. Μπορεί να είναι είτε θαλασσινό αλάτι είτε ορυκτό αλάτι.
1. Θαλασσινό αλάτι
Είναι φυσικοί κρύσταλλοι αλατιού, που δημιουργούνται από την εξάτμιση του θαλασσινού νερού είτε με φυσικό τρόπο με τον ήλιο και τον αέρα είτε με τεχνητό και αποτελούν το πιο συνηθισμένο αλάτι στη χώρα μας. Έχει λευκό, γκρίζο ή υποκίτρινο και σπάνια ροζ χρώμα ανάλογα με την επεξεργασία που έχει υποστεί και χρησιμοποιείται στη μαγειρική. Το ακατέργαστο θαλασσινό αλάτι χρησιμοποιείται στην κονσερβοποιία για την παρασκευή τουρσιών και ελιάς, στον εκχιονισμό δρόμων, στην αποσκλήρυνση νερού, σε λιπάσματα, βιολογικούς καθαρισμούς κ.α.
• Φυσικό αλάτι: Είναι αυτό που έχει υποστεί τις λιγότερες δυνατές κατεργασίες και δεν περιέχει καθόλου πρόσθετα ή βελτιωτικά.
• Άνθος αλατιού: Θεωρείται το καλύτερο αλάτι και είναι αρκετά ακριβό. Δεν έχει υποστεί κατεργασία και γι αυτό περιέχει ιχνοστοιχεία όπως φθόριο, μαγνήσιο, κάλιο και ασβέστιο.
• Μαγειρικό αλάτι ή καθαρό θαλασσινό αλάτι: Το αλάτι που έχει υποστεί επεξεργασία αλλά δεν περιέχει χημικά πρόσθετα.
• Επιτραπέζιο αλάτι: Έχει υποστεί επεξεργασία και περιέχει χημικά πρόσθετα που όμως δεν είναι επικίνδυνα για τον ανθρώπινο οργανισμό τουλάχιστον σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και την Ε.Ε. Περιέχει το αντισυσσωματικό Ε536 που είναι σιδηροκυανιούχο κάλλιο και παράγεται από σιδηροκυανιούχο υδρογόνο και καυστικό κάλιο. Το αλάτι αυτό φαίνεται να είναι λιγότερο αλμυρό γιατί τα πρόσθετα που περιέχει δεν αφήνουν τον κρύσταλλο να λιώσει στο στόμα.
• Επιτραπέζιο ιωδιούχο αλάτι: Είναι το ίδιο με το παραπάνω, αλλά περιέχει και ιωδιούχο κάλλιο γιατί το ιώδιο του θαλασσινού αλατιού χάνεται μέσα σε λίγη ώρα από τη δημιουργία των κρυστάλλων και ενώ το αλάτι βρίσκεται ακόμα στην αλυκή. Επίσης, περιέχει ανθρακικό νάτριο σαν σταθεροποιητή για να μην χαθεί το ιώδιο.
• Επιτραπέζιο αλάτι χαμηλό σε νάτριο: Είναι αλάτι που έχει λιγότερο νάτριο και χρησιμοποιείται από τους υπερτασικούς και όλους όσους προσπαθούν να μειώσουν την πρόσληψη αλατιού.
• Υποκατάστατο αλατιού: Τα τελευταία χρόνια κυκλοφορούν στο εμπόριο υποκατάστατα αλατιού για άτομα που αποφεύγουν εντελώς την κατανάλωση φυσικού αλατιού για λόγους υγείας. Τα υποκατάστατα περιέχουν συνήθως χλωριούχο κάλλιο αντί για χλωριούχο νάτριο και πολλές φορές είναι εμπλουτισμένα με ιοδίνη.
2. Ορυκτό αλάτι
Είναι ένα επεξεργασμένο προϊόν ορυκτού άλατος υψηλής ποιότητας, το οποίο εξορύσσεται από υπόγεια αποθέματα αλάτων, συντρίβεται και στη συνέχεια μεταφέρεται με μεγάλες μεταφορικές ταινίες στην επιφάνεια της γης, όπου και επεξεργάζεται. Έχει άσπρο χρώμα, ελαφρώς πικρή γεύση, τραχιά υφή και περιέχει κάποιους κρυστάλλους με περίπου γκρι χρώμα, οι οποίοι προέρχονται από δευτερεύοντα μέταλλα τα οποία υπάρχουν στο ορυκτό αλάτι. Το συγκεκριμένο είδος αλατιού διατίθεται σε κρυσταλλική μορφή με χοντρούς κόκκους που είναι κατάλληλο για τη μαγειρική, αλλά και ραφιναρισμένο, ιδανικό για επιτραπέζια χρήση. Ακόμη, είναι το πιο ιδανικό για τις συνταγές που απαιτούν ψήσιμο στο φούρνο, καθώς και το καταλληλότερο αλάτι για τουρσί, αφού δεν περιέχει πρόσθετα συστατικά τα οποία θα μπορούσαν να θολώσουν το υγρό που χρησιμοποιείται στο τουρσί.
Μία ακόμη κατηγορία αλατιού είναι τα άλατα καρυκευμάτων γνωστά και ως gourmet αλάτια. Πρόκειται για μια κατηγορία η οποία περιλαμβάνει αλάτια που περιέχουν γεύσεις από τα διάφορα κηπευτικά. Σε αυτήν την κατηγορία ανήκουν:
• Αλάτι σκόρδου: Αποτελείται από ένα μείγμα αλεσμένου και αφυδατωμένου σκόρδου με αλάτι και είναι ιδανικό για ντρέσσιγκ, διάφορες παρασκευές κατσαρόλας, σούπες και σάλτσες ζυμαρικών.
• Αλάτι σέλινου: Έχει μια κάπως πικρή γεύση και αποτελείται από ένα μείγμα από αλάτι και αλεσμένους σπόρους σέλινου. Όσον αφορά στη χρήση του είναι ιδανικό για να χαρίζει γεύση σε σαλάτες, σάλτσες, λαχανικά, καθώς και στα διάφορα ψητά, μπάρμπεκιου.
• Αλάτι κρεμμυδιού: Πρόκειται για ένα μείγμα από αλεσμένο και αποξηραμένο κρεμμύδι, αρωματικά φυτά και αλάτι. Στη μαγειρική χρησιμοποιείται σε σαλάτες, σε παρασκευές αβγών, αλλά και στις διάφορες συνταγές στο γκριλ.
ΧΡΗΣΕΙΣ ΑΛΑΤΙΟΥ
Είναι ένα μέσο συντήρησης των τροφίμων για διάφορα προϊόντα, όπως τα ψάρια, το κρέας παστώνονται με αλάτι για να διατηρηθούν σε καλή κατάσταση και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Η εργασία αυτή λέγεται αλιπάστωση και τα προϊόντα αλίπαστα. Τα προϊόντα αυτά προφυλάσσονται έτσι από τη σήψη. Βέβαια με την αλιπάστωση χάνουν ένα μέρος από τη θρεπτική τους αξία, γιατί καταστρέφονται ορισμένες βιταμίνες που περιέχουν και γίνονται δύσπεπτα. Σήμερα η αλιπάστωση τείνει να εγκαταλειφθεί, γιατί υπάρχουν νεότερες μορφές διατήρησης των τροφίμων (κονσερβοποιία, ψύξη κλπ.). Στην ιατρική χρησιμοποιείται διάλυμα αλατιού 0,9% ως φυσιολογικός ορός, επειδή το διάλυμα αυτό έχει την ίδια οσμωτική πίεση με το πλάσμα του αίματος. Στη γεωργία χρησιμοποιείται για τη βελτίωση των καλλιεργειών, αλλά, όταν βρίσκεται σε ποσότητα μεγαλύτερη του κανονικού, κάνει το έδαφος ξερό και άγονο. Στη βιομηχανία χρησιμοποιείται για την παρασκευή του ανθρακικού νατρίου, του μεταλλικού νατρίου, του καυστικού νατρίου, του χλωρίου, του υδροχλωρίου, της υδρυάλου, των υποχλωριωδών αλάτων, του θειϊκού νατρίου, στην παρασκευή ψυκτικών μιγμάτων και για την επισμάλτωση διάφορων κεραμευτικών ειδών. Στη σαπωνοποιία, για την παρασκευή σάπωνος, προστίθεται μαγειρικό αλάτι στο διάλυμά του και έτσι αυτό αποχωρίζεται ευκολότερα.
Εκτός από τις συντηρητικές ικανότητες του έναντι των μικροοργανισμών το αλάτι αποτελεί ζωτική ουσία για την επιβίωση όλων των ζωντανών οργανισμών και ειδικά για τους ανθρώπους. Το αλάτι εξισορροπεί την ποσότητα του νερού στον οργανισμό μας και εξασφαλίζει την ισορροπία μεταξύ των κυτταρικών μεμβρανών. Το αλάτι έχει πολλές άλλες λειτουργίες πέρα από τη ρύθμιση της περιεκτικότητας του νερού στο σώμα. Το αλάτι είναι περισσότερο αποτελεσματικό στη σταθεροποίηση της αρρυθμίας και αντίθετα με τη λανθασμένη αντίληψη ότι προκαλεί υψηλή πίεση, παρ’ όλα αυτά σχεδόν το 50% των υπερτασικών είναι ευαίσθητοι στο αλάτι, πράγμα που σημαίνει ότι η πρόσληψη μεγάλων ποσοτήτων νατρίου αυξάνει περαιτέρω την αρτηριακή τους πίεση και την πιθανότητα εμφάνισης επιπλοκών, όπως αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, έμφραγμα κ.ά. Σε ανθρώπους που δεν είναι ευαίσθητοι όμως είναι σημαντικό στη ρύθμιση της πίεσης σε συνδυασμό με τη λήψη νερού.
Το αλάτι είναι ζωτικής σημασίας για την εξαγωγή υπερβολικής οξείδωσης από τα κύτταρα του σώματος, ιδιαίτερα τα κύτταρα του εγκεφάλου, για την εξισορρόπηση των επιπέδων ζάχαρης στο αίμα, για τη δημιουργία υδροηλεκτρικής ενέργειας στα κύτταρα του σώματος, για την επικοινωνία και την επεξεργασία πληροφοριών από τα νευρικά κύτταρα, κάθε φορά που τα εγκεφαλικά κύτταρα λειτουργούν, από τη στιγμή της σύλληψης ως το θάνατο. Ακόμα χρησιμοποιείται για την απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών από τον εντερικό υμένα, για την κάθαρση των πνευμόνων από βλέννες και φλέματα, ιδιαίτερα στο άσθμα και για τον καθαρισμό της καταρροής και του μπουκώματος της μύτης. Είναι ισχυρό φυσικό αντισταμινικό και είναι σημαντικό για την αποφυγή μυϊκών κραμπών. Το αλάτι καταπολεμά την υπερβολική έκκριση σάλιου σε βαθμό που να ρέει από το στόμα κατά τη διάρκεια του ύπνου και συμμετέχει στη γερή δόμηση των οστών. Η οστεοπόρωση, σε μεγάλο βαθμό, είναι αποτέλεσμα της έλλειψης νερού και αλατιού στο σώμα.
Θεωρείται φυσικό υπνωτικό και είναι κατάλληλο για τη θεραπεία του διαβήτη, του επίμονου ξερόβηχα και της αρθρίτιδας ενώ προλαμβάνει τους κιρσούς στα πόδια. Όταν βρίσκεται μέσα στον οργανισμό διευκολύνει την πέψη, ανοίγει την όρεξη, συντελεί στην έκκριση των γαστρικών υγρών, εμποδίζει τις ζυμώσεις στο στομάχι και στα έντερα, αποτρέπει τη δυσκοιλιότητα και βοηθάει τον μεταβολισμό των τροφών που περιέχουν πρωτεΐνες. Είναι, επίσης, ωφέλιμο σε ορισμένες παθολογικές καταστάσεις, γιατί εμποδίζει την αιμόπτυση και δρα σαν καθαρτικό. Το αλάτι συντελεί στην αύξηση του αριθμού των ερυθρών αιμοσφαιρίων και τα βοηθά να προσλαμβάνουν ευκολότερα το οξυγόνο. Έτσι, το αίμα αποκτά λαμπρότερο χρώμα. Από υπερβολική χρήση του ο άνθρωπος είναι δυνατό να πάθει έλκος, δυσπεψία ή να καταστρέψει τους νεφρούς του. Για όλα αυτά επιβάλλεται προσοχή στον καθορισμό της καθημερινά απαιτούμενης ποσότητας. Η ποσότητα αυτή ποικίλλει ανάλογα με τον οργανισμό, την ηλικία και την γενικότερη διατροφή.
Το αλάτι χρησιμοποιείται και στην ολιστική θεραπεία μέσω της αλατοθεραπείας. Η αλατοθεραπεία είναι γνωστή από τους αρχαίους χρόνους ως μία εμπειρία αναζωογόνησης του σώματος και του πνεύματος. Το ορυκτό αλάτι χρησιμοποιείται για θεραπευτικούς σκοπούς στη φυσική του μορφή χωρίς να απαιτείται καμία επιπλέον επεξεργασία. Στις αρχές του 20ου αιώνα παρατηρήθηκε ότι οι αλατωρύχοι εμφάνιζαν μειωμένα αναπνευστικά προβλήματα, γεγονός που οδήγησε στη δημιουργία κλινικών αποκατάστασης κοντά σε παλαιά αλατωρυχεία. Η πλέον διαδεδομένη μέθοδος αλατοθεραπείας είναι η παραμονή σε κατάλληλα διαμορφωμένα σπήλαια άλατος. Το μυστικό των σπηλαίων άλατος (Salt Caves) είναι ότι ο αέρας που κυκλοφορεί είναι εμπλουτισμένος με ιχνοστοιχεία και ιόντα που απορροφώνται από το σώμα και οδηγούν σε χαλάρωση, αναζωογόνηση και ισορροπία του οργανισμού. Το αλάτι περιέχει 84 στοιχεία, ενώ η υψηλή κρυσταλλική του δομή επιτρέπει την κυτταρική απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών του και την αποκατάσταση της ισορροπίας των αλκάλιων και των ηλεκτρολυτών του σώματος.
Η εταιρεία μας εισάγει ανάμεσα στα άλλα προϊόντα της και αυτούσια, εξωτικά είδη αλατιού από περιοχές όπως την Κύπρο (Πυραμίδες αλατιού), τη Χαβάη (Κόκκινο αλάτι), το Περού (Inca pink), την Ινδία (Ιμαλαίων), το Ιράν (Μπλε), την Αφρική (Καλαχάρι), το Ισραήλ (Νεκράς θαλάσσης) όπου το καθένα έχει τα δικά του ξεχωριστά χαρακτηριστικά που το καθιστούν μοναδικό. Ακόμα εισάγει gourmet αλάτια αναμεμειγμένα με αποξηραμένα αρωματικά φυτά και μπαχαρικά που δίνουν έναν διαφορετικό τόνο αρώματος και γεύσης ενώ αποτελούν συγχρόνως ένα αξιοθέατο στο τραπέζι. Τα σπάνια αυτά gourmet αλάτια από όλο τον κόσμο προσφέρονται από εμάς αυτούσια ή εμπλουτισμένα με αρωματικά φυτά και μπαχαρικά σε πολύ μεγάλη ποικιλία σε συσκευασία χονδρικής (χύμα) και συσκευασμένα σε μικροσυσκευασία.
