Βλαστός

ΒΛΑΣΤΟΣ
Ο βλαστός είναι ο ραβδόμορφος άξονας των φυτών ο οποίος συνήθως βρίσκεται πάνω από το έδαφος και αποτελεί το σκελετό ανάπτυξης του φυτού. Έχει σχήμα κυλινδρικό και συνεισφέρει μηχανικά στη στήριξη των φύλλων των ανθέων και του καρπού, αποτελεί δε τη συνέχεια της ρίζας. Με τον βλαστό επιτυγχάνεται η ανύψωση των φύλλων προς τον ήλιο (ή τη φωτεινή πηγή), και κατ’ επέκταση η φωτοσύνθεση. Ο βλαστός επίσης κρατά τα άνθη και τους καρπούς στη βέλτιστη θέση ως προς την επικονίαση και την καλή διασπορά των σπερμάτων τους. Ο βλαστός είναι ο κύριος αγωγός μεταφοράς θρεπτικών συστατικών από τις ρίζες στα φύλλα, και στην αντίθετη κατεύθυνση ο αγωγός μεταφοράς των προϊόντων της φωτοσύνθεσης στα διάφορα μέρη του φυτού. Τέλος ο βλαστός συμβάλλει στην παρασκευή νέων κυττάρων ώστε να επιτυγχάνεται ο μεταβολισμός του φυτού.

Ο βλαστός αποτελεί τον φυσικό σύνδεσμο των υπέργειων και υπόγειων οργάνων του φυτού καθώς και των ιστών που παρήχθησαν κατά το παρελθόν και αυτών που παράγονται κατά το παρόν. Είναι το όργανο του φυτού που παρεμβάλλεται μεταξύ διαφορετικών οργάνων τα οποία δεν έρχονται σε επαφή όπως η ρίζα και το φύλλο, δύο φύλλα ή το φύλλο και ο καρπός. Ο βλαστός είναι το δεύτερο τμήμα του φυτού που εμφανίζεται όταν αυτό αρχίζει να βλαστάνει από το σπέρμα. Ο βλαστός κινείται συνεχώς προς τα πάνω (αρνητικός τροπισμός) με τις αλλεπάλληλες διαιρέσεις μιας ομάδας κυττάρων που βρίσκεται στην άκρη του, το ακραίο μερίστωμα. Καθώς αναπτύσσεται, αφήνει πίσω του νέα κλαδιά και φύλλα. Κάθε πλάγιο κλαδί ακολουθεί το ίδιο ακριβώς πρότυπο ανάπτυξης με το βλαστό από τον οποίο προήλθε. Ο βλαστός στην αρχή είναι έντονα πράσινος και μαλακός, ενώ όσο περνάει ο καιρός, χάνει το πράσινο χρώμα του, σκληραίνει και πολλές φορές τελικά γίνεται ξύλο. Η δομή του βλαστού αποτελείται από όλους τους φυτικούς ιστούς και είναι πιο απλή στα μονοκοτυλήδονα από ότι στα δικοτυλήδονα φυτά.

Ο βλαστός είναι τις περισσότερες φορές εναέριο όργανο. Λόγω εξελικτικών προσαρμογών ο βλαστός απαντάται και ως υδρόβιο και ως υπόγειο όργανο (βολβός). Ο βλαστός σε κάθε εναέρια υλοποίηση του, φέρει φύλλα. Στις εξελικτικά αρχαιότερες υλοποιήσεις του (κυρίως Πτέριδες), ο βλαστός μπορεί να έρπει στο έδαφος, να αναρριχάται σε άλλα δέντρα και σε βράχια. Στα βρυόφυτα ο βλαστός είναι πολύ μικρός με διάμετρο μικρότερη του ενός χιλιοστομέτρου, ενώ στα σπερματόφυτα παρουσιάζει την μεγαλύτερη μορφολογική ποικιλία. Εξάλλου ένας βασικός τρόπος διάκρισης των φυτών σε πόες, θάμνους και δέντρα προσδιορίζεται από το είδος του βλαστού που αναπτύσσουν τόσο μορφολογικά όσο και λειτουργικά.

vlastos
                                               

 

Οι πoώδεις βλαστοί είναι μαλακοί, με ελάχιστο σκληρεγχυματικό ιστό, παρουσιάζουν πολύ μικρή κατά πάχος αύξηση και τα φυτά είναι συνήθως βραχύβια (ετήσια ή διετή) ή έχουν βραχύβιο υπέργειο τμήμα όπως τα περισσότερα Μονοκοτυλήδονα. Οι ξυλώδειc βλαστοί είναι σκληροί με μεγάλη διάμετρο και χαρακτηρίζουν πολυετή φυτά (δένδρα, θάμνοι). Στα δένδρα, ο βλαστός, που λέγεται κορμός, υψώνεται σε αρκετή απόσταση από το έδαφος πριν αρχίσει να σχηματίζει κλαδιά. Στους θάμνους πολλοί βλαστοί με σχεδόν ίσες διαστάσεις αναπτύσσονται κοντά στην επιφάνεια του εδάφους. Οι βλαστοί παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία μορφών εξαιτίας δύο βασικών τύπων διακλάδωσης, το μονοποδιακό (ο κύριος άξονας αυξάνεται περισσότερο από τους πλευρικούς, οι πρώτοι πλευρικοί περισσότερο από τους δευτερεύοντες κ.ο.κ.) και το συμποδιακό (ο ακραίος οφθαλμός αναστέλλει τη δραστηριότητά του και η αύξηση συνεχίζεται από τους πλάγιους κλάδους). Πολλές φορές μεταμορφώνονται (μεταμορφωμένοι βλαστοί) για να εξυπηρετήσουν ειδικές ανάγκες των φυτών (αποταμιευτικές, αναπαραγωγικές, αφομοιωτικές, υποστήριξης κ.ά.). Τέτοιες μεταμορφώσεις, που χρησιμοποιούνται για την συστηματική κατάταξη ορισμένων γενών και ειδών, είναι:

1.    αποταμιευτικοί βλαστοί: ριζώματα (ίριδα, καλάμι), βολβοί (κρεμμύδι, κρίνος της Παναγίας), κόνδυλοι (πατάτα)
2.    βλαστοί που εξυπηρετούν την αγενή αναπαραγωγή: παραφυάδες (ελιά, συκιά),στολόνια (φράουλα)
3.    αφομοιωτικοί βλαστοί: κλαδώδια (φραγκοσυκιά)
4.    βλαστοί που εξυπηρετούν την στήριξη του φυτικού σώματος: βλαστοέλικες (κλήμα, φασολιά), αναρριχώμενοι βλαστοί (λυκίσκος)

Στην εγκάρσια τομή του βλαστού ενός δικότυλου, αγγειόσπερμου φυτού, διακρίνουμε από έξω προς τα μέσα τα εξής:
•    Στο εξωτερικό μέρος την επιδερμίδα.
•    Στο αμέσως επόμενο έναν φλοιό με παρεγχυματικά κύτταρα τα οποία προσδίδουν το πράσινο χρώμα τους λόγω των χλωροπλαστών που τις περισσότερες φορές εμπεριέχονται σε αυτά.
•    Προς το κέντρο τα δομικά στοιχεία του αγωγού συστήματος του βλαστού, δηλαδή τις ηθμαγγειώδεις δεσμίδες που δημιουργούνται από το πρωτογενές φλοίωμα και το πρωτογενές ξύλωμα.
•    Στο κέντρο τα παρεγχυματικά κύτταρα συνθέτουν την ιστολογική μάζα του φυτού που λέγεται και εντεριώνη.

Βασικό χαρακτηριστικό του βλαστού είναι η διακλάδωση, κατά τη διάρκεια ανάπτυξης του. Ο πλέον, εξελικτικά αρχαίος τρόπος διακλάδισης, είναι η διχοτόμηση σε δύο νέους βλαστούς που με τη σειρά τους διακλαδίζονται εκ νέου σε δύο. Η διακλάδωση αυτή απαντάται στα αγγειώδη φυτά. Στα σπερματόφυτα έχουμε δύο τύπους ανάπτυξης: Στον πρώτο που λέγεται μονοποδικός, δημιουργείται μια δομή όπου ένας κύριος βλαστός ταυτόχρονα με την δική του ανάπτυξη, αναπτύσσει στα πλευρά του μικρούς βλαστούς. Όσο μεγαλώνει το ύψος του κυρίως βλαστού, οι μικροί βλαστοί προεξέχουν λιγότερο, έτσι δημιουργείται η κλασική πυραμιδοειδής μορφή όπως π.χ. στο έλατο. Στον συμποδικό τύπο, η ανάπτυξη του κυρίως βλαστού σταματά στο τέλος της αυξητικής περιόδου και την επόμενη περίοδο σειρά ανάπτυξης παίρνει ο αμέσως πλησιέστερος υπο-βλαστός που στο μεταξύ έχει αναπτυχθεί κατά τα πρότυπα της μονοποδικής διακλάδωσης. Εν ολίγοις η βλαστική αύξηση στον συμποδικό τύπο λαμβάνει χώρα από πάνω προς τα κάτω. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας αύξησης είναι το φυτό φτελιά. Ενίοτε συναντούμε και βλαστική ανάπτυξη που συνδυάζει τους δύο τρόπους, ή εναλλαγή μονοποδικής και συμποδικής ανάπτυξης στη διάρκεια του χρόνου. Τέλος μια ακόμη υποδιαίρεση ως προς την βλαστική ανάπτυξη προσδιορίζεται από τον τρόπο αύξησης των πλάγιων οφθαλμών. Βασίτονη ανάπτυξη ονομάζεται όταν αναπτύσσονται μόνο οι οφθαλμοί ή νωρίτερα από τον κυρίως βλαστό όπως στους θάμνους. Ακρότονη είναι η ανάπτυξη που συνεχίζεται από τους οφθαλμούς της κορυφής όπως στα περισσότερα δέντρα.
Εκτύπωση