Βρυωνία (Bryonia) Η βρυωνία γνωστή και ως αγριοκολοκύθα, αγριόκλημα, αμπελουρίδα, ποντικοστάφυλο, θεριόχορτο, φαρμακιά (Αγγλικά: Wild Hops, European white bryony) είναι γένος φυτού στο οποίο περιλαμβάνονται τα εξής είδη Bryonia acuta, Bryonia alba, Bryonia dioica με πιο κοινό είδος Bryonia cretica (Βρυωνία η κρητική) η οποία είναι ενδημικό φυτό της Κρήτης και ανήκει στην οικογένεια των Κουκουρβιτιδών (Cucurbitaceae).

Περιλαμβάνει πολυετή και ποώδη φυτά που μπορούν να φτάσουν τα 7m και είναι μόνοικα ή δίοικα με έρποντες ή αναρριχώμενους βλαστούς και ρίζα κονδυλώδη, κιτρινωπή με λευκή σάρκα. Τα φύλλα του είναι παλαμοειδή, έμμισχα με τριχωτά χείλη τα οποία είναι ωχρά στην κάτω πλευρά. Τα άνθη είναι μικρά και ωχροκίτρινα τα οποία φυτρώνουν στις μασχάλες των φύλλων και οι καρποί σφαιρικές ράγες αρχικά πράσινες και στη συνέχεια πορφυρές.

Ο Διοσκουρίδης ονόμαζε το φυτό «λευκή άμπελο» και σημείωνε ότι κατάπλασμα φτιαγμένο από φύλλα και καρπούς του φυτού, έκανε καλό σε γαγγραινώδη ή άτονα έλκη. Παράλληλα όμως τόνιζε ότι η ανεξέλεγκτη χρήση του φυτού μπορούσε να είναι επικίνδυνη. Ολόκληρο το φυτό, και ιδιαίτερα η ρίζα, είναι δηλητηριώδες, επειδή περιέχει έναν δηλητηριώδη γλυκοζίτη. Σε μικρές δόσεις δρα ως εμετικό, καθαρτικό ή αποχρεμπτικό, γι’ αυτό και από την αρχαιότητα η ρίζα του χρησιμοποιείται κατά διαφόρων παθήσεων, και κυρίως κατά της υδρωπικίας, της επιληψίας, των ρευματισμών και της δυσεντερίας· από την καβουρντισμένη με χοιρινό λίπος ρίζα του, κατασκευαζόταν αλοιφή για τη θεραπεία των λειχήνων και της ψωρίασης. Ο Ιπποκράτης χρησιμοποιούσε το φυτό για τον τέτανο.

Η ρητίνη που περιέχει το φυτό, έχει ισχυρές καθαρτικές ιδιότητες και μπορεί να προκαλέσει ισχυρή διάρροια, ακόμη και στις μικρότερες δόσεις. Οι χωρικοί τη χρησιμοποιούσαν ως αμβλωτικό, κατά του κατάρρου, τον κοκίτη, τους ρευματισμούς, τη δυσεντερία και για τον καθαρισμό των φακίδων του προσώπου. Το χρησιμοποιούσαν επίσης σε κατάπλασμα για αποστήματα μαζί με στάρι κοπανισμένο, ώστε να ανοίγουν χωρίς χειρουργική επέμβαση, το πρήξιμο, τα οιδήματα, την επιληψία, τα δαγκώματα φιδιών, τα έλκη και τις γαγγραινώδεις μολύνσεις.

Η ρίζα του φυτού περιέχει μία ρητίνη, τη βρυρητίνη και ένα πολύ πικρό γλυκοσίδιο, τη βρυωνίνη. Το στέλεχος και τα φύλλα περιέχουν ένα αλκαλοειδές, τη βρυωνισίνη και οι τοξικές ράγες περιέχουν μία καροτινοειδή χρωστική, τη λυκοπίνη.

Σήμερα η ομοιοπαθητική χρησιμεύει στην οσφυαλγία, πνευμονία, κολικούς, κακώσεις, κατάγματα. Στην ιατρική η βρυωνία χρησιμοποιείται με επιτυχία κατά της ρευματικής πολυαρθρίτιδας. Όταν εφαρμόζεται πάνω στο δέρμα, η σάρκα της ρίζας είναι καταπραϋντική, σπασμολυτική και αντικαθιστά τα καταπλάσματα σιναπιού. Θεωρείται ακόμα ότι η ρίζα της καθαρίζει τα χλοάσματα του προσώπου.

Σημείωση: Η ως άνω παρουσίαση του φυτού, σε καμμία περίπτωση δεν αποτελεί συνταγή. Η συμβουλή ειδικού κρίνεται απαραίτητη πριν από την χρήση του φυτού.