ΟΞΕΙΔΩΤΙΚΟ ΣΤΡΕΣ
Από αρχαιοτάτων χρόνων οι άνθρωποι προσπάθησαν να ανακαλύψουν το ελιξίριο της ζωής. Τους απασχολούσε τόσο η κατάκτηση της μακροβιότητας όσο και η αιώνια νεότητα. Τι είναι όμως αυτό που φθείρει και καταστρέφει τους ιστούς προκαλώντας το γήρας και τα νοσήματα φθοράς; Και αν το ανακαλύψουμε τελικά θα απολαύσουµε την αιωνιότητα στη γη;

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΟΞΕΙΔΩΤΙΚΟ ΣΤΡΕΣ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΕΣ ΡΙΖΕΣ
Το οξειδωτικό στρες (οξειδωτική καταστροφή) είναι κοινώς η οξείδωση (oxidation) που αποτελεί μια φυσιολογική διαδικασία που συντελείται σε όλους τους οργανισμούς μέσω της πρόσληψης του οξυγόνου, ο οποίος δρα σαν καταλύτης και  καταστρέφει όλα τα κύτταρα του οργανισμού, συμπεριλαμβανομένων και των κυττάρων του εγκεφάλου. Οι ελεύθερες ρίζες είναι προϊόντα της οξείδωσης, που έχουν καταστρεπτική δράση.

Πρώτος ο Denham Harman το 1956 πρότεινε την ιδέα για την ύπαρξη της «ελεύθερης ρίζας» και αργότερα έθεσε ως αξίωμα ότι αυτά τα συστατικά έχουν ρόλο στην γήρανση μέσω των πρόκλησης διασταυρωμένων αντιδράσεων και δημιουργίας ομοιοπολικών δεσμών τροποποιώντας λιπίδια, πρωτεΐνες, κυτταρικό DNA, ιδιαίτερα το μιτοχονδριακό DNA. Οι ελεύθερες ρίζες απελευθερώνονται φυσιολογικά στον ανθρώπινο οργανισμό από τα μιτοχόνδρια, τα οποία αποτελούν για το κύτταρο, το εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας. Στα κυτταρικά αυτά οργανίδια λαμβάνει χώρα η οξείδωση των τροφών (η μετατροπή δηλαδή της τροφής σε ενέργεια). Οι ελεύθερες ρίζες οξυγόνου παράγονται ως υποπροϊόντα, κατά την διάρκεια παραγωγής ενέργειας με την χρησιμοποίηση οξυγόνου. Είναι μόρια με ένα ασύζευκτο, υψηλά ενεργό, ηλεκτρόνιο. Για να εξισορροπήσουν την δομή τους, αποσπούν ηλεκτρόνια από γειτονικά μόρια, μετατρέποντας τα μόρια αυτά σε ελεύθερες ρίζες, με αποτέλεσμα να ξεκινούν μια καταστρεπτικά ενεργή αλυσίδα και να προκαλούν έτσι βλάβη σε μεγάλης σημασίας κυτταρικές δομές (πρωτεΐνες, κυτταρική μεμβράνη, DNA). Οι ελεύθερες ρίζες, δρουν ανεξέλεγκτα προκαλώντας το χάος. Οι ελεύθερες ρίζες υπάρχουν και στο περιβάλλον, τα τρόφιμα, τον αέρα, τον ήλιο, το κάπνισμα, τα φυτοφάρμακα, τα συντηρητικά, τα καλλυντικά, τη βενζίνη.

Ελεύθερες ρίζες δημιουργούνται συνέχεια μέσα στο σώμα μας σαν παράπλευρα προϊόντα του μεταβολισμού. Περιέχουν συχνά άτομα οξυγόνου και οξειδώνουν τα λιπίδια τα οποία φτιάχνουν τις κυτταρικές μεμβράνες. Αυτή η οξείδωση αλλάζει τη δομή των λιπιδίων και έτσι αλλοιώνεται η λειτουργία των μεμβρανών. Οι ελεύθερες ρίζες λοιπόν, αποτελούν μέρος του αμυντικού μας μηχανισμού αφού μπορούν να καταστρέφουν τις κυτταρικές μεμβράνες των βλαβερών βακτηρίων και έτσι να τα σκοτώνουν. Το πρόβλημα υπάρχει αν δεν απομακρύνονται, όταν δεν χρειάζονται πλέον και αυτό μπορεί να συμβεί όταν είναι πάρα πολλές. Τότε αυτές επιτίθενται όχι μόνο στα βακτήρια αλλά και στα υγιή κύτταρα προκαλώντας βλάβες στις μεμβράνες τους. Έτσι οι ελαττωματικές μεμβράνες δεν μπορούν να προστατεύσουν τα κύτταρα και τα καρδιακά και νευρικά κύτταρα υποβαθμίζουν τις λειτουργίες τους. Επιταχύνεται η γήρανση. Όταν το DNA και το RNA χτυπηθούν από τις ελεύθερες ρίζες, προκαλούνται μεταλλάξεις και καρκίνος.

Οι ασθένειες που συνδέονται με την αυξημένη συγκέντρωση των ελευθέρων ριζών

Παχυσαρκία    Ρευµατοπάθειες
Αρτηριοσκλήρυνση    Αυτοάνοσα νοσήµατα
Χρόνια πολυαρθρίτιδα    Τοξικώσεις από µέταλλα
Ελκώδης κολίτιδα    Πρόωρη γήρανση
Φλεγµονές    Νόσος Parkinson
∆ερµατικές παθήσεις    Νόσος Alzheimer
Ισχαιµία    Σκλήρυνση κατά πλάκας
Καταρράκτης    Παγκρεατίτιδα
Καρκίνος    

Οι ελεύθερες ρίζες παράγονται από τον οργανισμό μας όταν 1) Υπάρχει αυξημένη ανάγκη για αποτοξίνωση (π.χ υπερβολική έκθεση οργανισμού σε τοξικές ουσίες), 2) Υπάρχει αυξημένη παραγωγή ενέργειας (υπερβολική κατανάλωση θερμίδων και ιδιαίτερα λίπους και «κενών» θερμίδων), 3) Υπάρχει παρατεταμένη ανοσολογική απάντηση, 4) Υπάρχει αυξημένη παραγωγή στεροειδών (π.χ σε καταστάσεις στρες – όπως η έντονη φυσική δραστηριότητα -, εφηβεία, διαταραχές εμμήνου ρύσεως κ.α), 5) Μετά από έκθεση οργανισμού σε συντηρητικά τροφίμων, και μολυσματικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες (π.χ καπνός τσιγάρου, ρύποι που μολύνουν την ατμόσφαιρα), 6) Κατά την έκθεση σε ακτινοβολία (π.χ υπεριώδης ακτινοβολία UV), 7) Κατά την αυτοοξείδωση διαφόρων χημικών ουσιών και βιομορίων (π.χ πολυακόρεστα λιπαρά οξέα), 8) Κατά την λιπιδική υπεροξείδωση (δηλ. επίδραση ελευθέρων ριζών επί των λιπιδίων που υπάρχουν στις μεμβράνες των κυττάρων, και ιδιαίτερα των πολυακόρεστων, με αποτέλεσμα τον σχηματισμό υπεροξειδίων, 9) Υπάρχει αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ.

ΑΝΤΙΟΞΕΙΔΩΤΙΚΑ
Οι ελεύθερες ρίζες και η δράση τους περιορίζεται με τα αντιοξειδωτικά τα οποία είναι μόρια που είναι ικανά να εμποδίσουν την οξείδωση αλλά και να βοηθήσει στην επούλωση των είδη οξειδωμένων. Τα αντιοξειδωτικά τερματίζουν και τις αλυσιδωτές αντιδράσεις αφαιρώντας τις ελεύθερες ρίζες.

Ο Ρόλος Των Αντιοξειδωτικών:
•    Προστατεύουν τις κυτταρικές μεμβράνες, εξουδετερώνοντας τις ελεύθερες ρίζες οξυγόνου.
•    Δρουν καρδιοπροστατευτικά: Αυξάνουν την ανθεκτικότητα των αγγείων, περιορίζουν τους φλεγµονώδεις παράγοντες, αποτρέπουν την οξείδωση της LDL χοληστερίνης και συμβάλλουν στον έλεγχο των επιπέδων της αρτηριακής πίεσης και της οµοκυστεϊνης.
•    Ασκούν αντικαρκινική δράση : Μπλοκάρουν ή εμποδίζουν την προσκόλληση επικίνδυνων ενζύμων στους ιστούς, αδρανοποιούν καρκινογόνες ουσίες που προκαλούν μεταλλάξεις σε υγιή κύτταρα κι επιβραδύνουν τους µηχανισμούς καρκινογένεσης.
•    Βελτιώνουν τις πνευματικές ικανότητες και την ψυχική διάθεση, προστατεύοντας τους νευροδιαβιβαστές από την οξείδωση και βελτιώνοντας την εγκεφαλική µικροκυκλοφορία.
•    Διατηρούν το δέρμα ελαστικό και το προφυλάσσουν από την πρόωρη γήρανση, περιορίζοντας τη διάσπαση του κολλαγόνου.
•    Προστατεύουν οστά και αρθρώσεις, περιορίζοντας οιδήματα, φλεγμονές και εκφυλιστικές αλλοιώσεις.
•    Βελτιώνουν τη λειτουργική κατάσταση του αµφιβληστροειδούς χιτώνα των ματιών και ενισχύουν την όραση.
•    Δρουν αντιαλλεργικά σε μεγάλο φάσμα αλλεργιών.
•    Διαφυλάσσουν τα αποθέματα άλλων απαραίτητων θρεπτικών ουσιών στον οργανισμό, αποτρέπουν την καταστροφή τους και, σε ορισμένες περιπτώσεις, ενισχύουν τη δράση τους.

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΑΝΤΙΟΞΕΙΔΩΤΙΚΩΝ

A.    ΑΝΤΙΟΞΕΙΔΩΤΙΚΑ ΕΝΖΥΜΑ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ
Τα αντιοξειδωτικά ένζυμα του οργανισμού χρειάζονται πρόσληψη θρεπτικών συστατικών όπως τον σίδηρο, το μαγγάνιο, το χαλκό, τον ψευδάργυρο. Έτσι εξασφαλίζονται τα απαραίτητα επίπεδα αυτών στον οργανισμό και η λειτουργία των ενζύμων. Τα παραπάνω ένζυμα δρουν επίσης και με άλλα αντιοξειδωτικά, πρωτεΐνες και το ουρικό οξύ έτσι ώστε να παρέχουν την άμυνα του οργανισμού ενάντια στις βλαβερές ελεύθερες ρίζες.

1.    ΚΑΤΑΛΑΣΗ: πρόκειται για αντιοξειδωτικό ένζυμο του αίματος που περιέχει σίδηρο και βρίσκεται στα υπεροξυσώματα (κυτταρικό τοίχωμα) και στα μιτοχόνδρια (μέσα στα κύτταρα). Βοηθά το σώμα να μετατρέψει το υπεροξείδιο του υδρογόνου σε νερό και οξυγόνο. Έτσι εμποδίζει την δημιουργία διοξειδίου του άνθρακα στο αίμα. Επίσης χρησιμοποιεί το υπεροξείδιο του υδραγόνου για να διαλύσει τις πιθανές βλαβαρές τοξίνες του οργανισμού, συμπεριλαμβανομένων ουσιών όπως το αλκοόλ, η φαινόλη και η φορμαλδεύδη. Η καταλάση δρα κοντά στην υπεροξειδική δισμουτάση. Η τελευταία μετατρέπει τις επικίνδυνες ρίζες υπεροξειδίων σε υπεροξείδια του υδρογόνου και στη συνέχεια η καταλάση τα μετατρέπει στα ακίνδυνα νερό και οξυγόνο. Το αποτέλεσμα της δράσης της καταλάσης είναι η υγιής μετατροπή των λιπαρών οξέων σε ενέργεια, η σωστή δράση των λευκών κυττάρων ενάντια στα βακτήρια και η προστασία του γενετικού υλικού από τις επικίνδυνες ρίζες υδροξυλίου που προέρχονται από το υπεροξείδιο του υδρογόνου. Η καταλάση τέλος δρα με συμπαράγοντες το σίδηρο και το μαγγάνιο.

2.    ΥΠΕΡΟΞΕΙΔΙΚΗ ΔΙΣΜΟΥΤΑΣΗ: Πρόκειται για ένζυμα που βοηθούν στην διάσπαση του ανιόντος σουπεροξειδίου σε οξυγόνο και υπεροξείδιο του υδρογόνου. Βρίσκονται σχεδόν σε όλα τα αερόβια κύτταρα και στο εξωκυττάριο υγρό (δέρμα, επιδερμίδα). Η δράση τους ευνοείται από τα μέταλλα χαλκός, ψευδάργυρος, μαγγάνιο και σίδηρο. Στην συνέχεια αναλαμβάνει δράση η καταλάση. Η υπεροξειδική δισμουτάση λοιπόν προστατεύει τα κύτταρα του δέρματος από φλεγμονές, ρυτίδες και προκαρκινικές κυτταρικές αλλαγές. Ανωμαλίες αυτής έχουν σχετιστεί με την Αμυοτροφική Πλευρική Σκλήρυνση και την ασθένεια Lou Gehrigs. Χρησιμοποιείται για την θεραπεία της αρθρίτιδας, προστάτη, έλκος του κερατοειδούς χιτώνα, καψίματα, φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, ζημιές από εκτενή ένθεση σε καπνό και ακτινοβολία και στην αντιμετώπιση παρενεργειών των αντικαρκινικών φαρμάκων. Φυτικές πηγές είναι το κριθάρι, το μπρόκολο, το λάχανο και γενικά τα περισσότερα πράσινα λαχανικά. Τέλος, εκτός από τα παραπάνω μέταλλα απαιτείται και βιταμίνη C για τη σύνθεση αυτού του φυσικού αντιοξειδωτικού.

3.    ΥΠΕΡΟΞΕΙΔΑΣΗ ΤΗΣ ΓΛΟΥΤΑΘΕΙΟΝΗΣ: Είναι ένα ένζυμο που απαιτεί σελήνιο και βρίσκεται και στα μιτοχόνδρια και στο κυτταρόπλασμα. Χρησιμοποιεί την γλουταθειόνη που είναι ένα τριπεπτίδιο που αποτελείται από τα αμινοξέα κυστεΐνη, γλουταμινικό οξύ και γλυκίνη. Βρίσκεται σε όλο το σώμα και ιδιαιτέρως στους πνεύμονες, τα έντερα και το συκώτι. Το σώμα παράγει και αποθηκεύει τις μεγαλύτερες ποσότητες αυτού στο συκώτι όπου αποτοξινώνει από τις βλαβερές ουσίες που μετακινούνται μετά μέσω της χολής. Το συκώτι επίσης τροφοδοτεί τα λευκά και ερυθρά αιμοσφαίρια με το ένζυμο αυτό έτσι ώστε να εξασφαλίσει τη δύναμη του αμυντικού συστήματος. Η υπεροξειδάση της γλουταθειόνης προσταεύει επίσης την όραση, βοηθά στην μετατροπή των υδατανθράκων σε ενέργεια και εμποδίζει τη δημιουργία οξειδωμένων λιπών που μπορεί να προκαλέσουν αρτηριοσκλήρυνση. Η έλλειψη του ενζύμου μπορεί να έχει άσχημες συνέπειες για το νευρικό σύστημα (έλλειψη ισσοροπίας και συντονισμού, διανοητικές διαταραχές και τρέμουλο). Οποιαδήποτε ασθένεια, ακόμη και το κοινό κρυολόγημα, μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη του ενζύμου. Φυτικές πηγές είναι όλα τα ωμά φρούτα και λαχανικά αλλά και το κρέας, τα αυγά, τα δημητριακά ολικής άλεσης που είτε το περιέχουν είτε διεγείρουν την παραγωγή του από το συκώτι.

B.    ΑΝΤΙΟΞΕΙΔΩΤΙΚΕΣ ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ

1.    ΓΛΟΥΤΑΘΕΙΟΝΗ: Όπως προαναφέρθηκε είναι ένα τριπεπτίδιο που αποτελείται από τα αμινοξέα κυστεΐνη, γλουταμινικό οξύ και γλυκίνη. Η πρωτεΐνη αυτή χρειάζεται για την δράση του ενζύμου υπεροξειδάση της γλουταθειόνης. Παράγεται στον οργανισμό από τα παραπάνω αμινοξέα αλλά βρίσκεται και σε τροφές όπως ωμά φρούτα (ιδιαίτερα πορτοκάλι, φράουλες, καρπούζι) και λαχανικά (ιδιαίτερα μπρόκολο, σπανάκι, λάχανο, κουνουπίδι, αγκινάρες, ντομάτα, κολοκυθάκια) καθώς και στα αυγά, στο κρέας και στο τυρόγαλο. Επίσης, η παραγωγή και η απορρόφηση της γλουταθειόνης βοηθάται από το σελήνιο (κρέας, ψάρι,δημητριακά), το λάδι ψαριών, τη βιταμίνη Β2 (κρέας, ψάρι), τη βιταμίνη C (αρακάς, κουνουπίδι, μπάμιες, μπρόκολο, ντομάτα, ραδίκια, ραπανάκια, σπανάκι, ακτινίδιο, λεμόνι), και τη βιταμίνη Ε (λινέλαιο, λαχανικά, πατάτες, ντομάτες, αρακάς, φρούτα, κρέας-ψάρι, αυγά, σιτάρι, μαρούλι, φασολάκια). Ένας καλύτερος τρόπος αύξησης των επιπέδων γλουταθειόνης είναι η πρόσληψη των αμινοξέων που την αποτελούν.

•    ΚΥΣΤΕΪΝΗ: Βρίσκεται στον οργανισμό στα νύχια, το δέρμα και τα μαλλιά. Η πιο συνηθισμένη μορφή της στα συμπληρώματα είναι το θειούχο αμινοξύ N-acetyl cysteine (NAC). Πλούσιες πηγές είναι τα τρόφιμα κρέας, αυγά, τυρόγαλο, μπρόκολο, σκόρδο, κρεμμύδι, κόκκινες πιπεριές. Επίσης, αυξάνεται η αντιοξειδωτική της δράση από το σελήνιο, τη βιταμίνη Β6 ( φύτρο σταριού, μπανάνα, γαλοπούλα, κοτόπουλο, ψάρι,πατάτα, αρακάς), και τη βιταμίνη Ε.

•    ΓΛΟΥΤΑΜΙΝΙΚΟ ΟΞΥ: Είναι νευροδιαβιβαστής του νευρικού συστήματος. Τροφές που το περιέχουν είναι το τυρί, η σάλτσα σόγιας, το κρέας, το κοτόπουλο, τα αυγά και το τυρόγαλο.

•    ΓΛΥΚΙΝΗ: Βρίσκεται στους μύες, το δέρμα και το συνδετικό ιστό και είναι απαραίτητη και για το κεντρικό νευρικό σύστημα. Καλές πηγές είναι το ψάρι, το κρέας, τα φασόλια, το γάλα και το τυρί.

2.    ΚΑΡΝΟΣΙΝΗ: Παράγεται στον οργανισμό και προστατεύει το δέρμα, τα μάτια, το νευρικό και το κυκλοφορικό. Πηγές είναι το γάλα, τα αυγά, το τυρί, το χοιρινό και το κοτόπουλο.

3.    ΤΑΥΡΙΝΗ: Είναι ένα θειώδες αμινοξύ που παράγεται στο σώμα από τα αμινοξέα μεθειονίνη και κυστεΐνη. Βοηθά το νευρικό σύστημα, τους μύες, τον εγκέφαλο και την καρδιά. Τρόφιμα που την περιέχουν είναι τα αυγά, το ψάρι, το κρέας και το γάλα.

4.    ΜΕΘΕΙΟΝΙΝΗ: Πρόκειται για θειώδες αμινοξύ που βοηθά στην απομάκρυνση του λίπους και υποστηρίζει την υγεία του ήπατος. Βρίσκεται σε τρόφιμα όπως τα φασόλια, τα αυγά, το ψάρι, το σκόρδο, τις φακές, το κρέας, τα κρεμμύδια, τη σόγια και το γιαούρτι. Υπερβολική πρόσληψη μεθειονίνης μαζί με ελλιπή πρόσληψη των βιταμινών Β9 (φασόλια, δημητριακά, πορτοκάλι, ακτινίδιο, πράσινα φυλλώδη λαχανικά, κοτόπουλο, κρέας), Β6 ( φύτρο σταριού, μπανάνα, γαλοπούλα, κοτόπουλο, ψάρι,πατάτα, αρακάς)και βιταμίνης Β12 (συκώτι, μυώδη κρέατα, ψάρια, αυγά, τυρί, κοτόπουλο, γαλακτοκομικά, δημητριακά, όσπρια, λαχανικά, φρούτα) συνδέεται με καρδιοπάθειες.

C.    ΆΛΛΕΣ ΑΝΤΙΟΞΕΙΔΩΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ

1.    ΟΥΡΙΚΟ ΟΞΥ: Είναι ένα οργανικό οξύ που παράγεται από τον μεταβολισμό των πουρινών (πρωτεΐνες). Ουδετεροποιεί τις ελεύθερες ρίζες οξυγόνου οι οποίες προκαλούν ζημιά στα κύτταρα του οργανισμού. Βρίσκεται στα νεφρά, στην ουροδόχο κύστη, στο αίμα και αποβάλλεται στα ούρα. Η μεγαλύτερη αντιοξειδωτική του δράση είναι αυτή στο πλάσμα του αίματος όπου το ουρικό οξύ προστατεύει τα αιμοφόρα αγγεία. Τα φυσιολογικά επίπεδα ουρικού οξέος εξασφαλίζονται από την επαρκή πρόσληψη ψευδαργύρου και σιδήρου. Φυσικές πηγές των πουρινών, οι οποίες παράγουν το ουρικό οξύ, είναι οι σαρδέλλες, ο σολομός, το σπανάκι, οι φακές, τα εντόσθια, τα μαλάκια, το κρέας.

2.    ΛΙΠΟΪΚΟ ΟΞΥ: Είναι ένα ισχυρό αντιοξειδωτικό που βοηθά τα κύτταρα να μετατρέψουν την γλυκόζη σε ενέργεια, αποτοξινώνει τον οργανισμό, καταπολεμά τις λοιμώξεις του δέρματος και σταθεροποιεί τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Εισχωρεί σε ιστούς όπως το νευρικό σύστημα και την καρδιά προστατεύοντάς τους από τη ζημιά που προκαλούν οι ελεύθερες ρίζες. Επίσης, βοηθά το σώμα να χρησιμοποιήσει άλλα αντιοξειδωτικά όπως την βιταμίνη Ε, την βιταμίνη C και το αμινοξύ γλουταθειόνη. Επιπλέον, συμβάλλει στην παραγωγή ενέργειας από τις πρωτεΐνες, τους υδατάνθρακες και τα λίπη με την χρήση των βιταμινών του συμπλέγματος Β. Το σώμα δεν παράγει αρκετό οπότε το παίρνουμε από συμπληρώματα ή από τροφές. Φυσικές πηγές είναι το συκώτι, το σπανάκι και η μαγιά μπύρας.

3.    ΣΥΝΕΝΖΥΜΟ Q10: Πρόκειται για μια ουσία που ονομάζεται ουμπικινόνη, βρίσκεται σε όλα τα κύτταρα του οργανισμού και βοηθά στην παροχή ενέργειας αυτών. Παράλληλα, τα ένζυμα που παρέχουν ενέργεια, την χρειάζονται για την λειτουργία τους. Το συνένζυμο Q10 βοηθά στην θεραπεία καρδιαγγειακών παθήσεων μέσω βελτίωσης του κυκλοφορικού και βοηθώντας τα μιτοχόνδρια να κατασκευάσουν λίπος και χοληστερίνη πιο δραστικά. Εμποδίζει την εναπόθεση της χοληστερίνης στις αρτηρίες και την αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Μπορεί να βοηθήσει στην αύξηση της ελαστίνης και του κολλαγόνου του δέρματος και έτσι στην προστασία από τις ρυτίδες. Επιπλέον βελτιώνει το ανοσοποιητικό σύστημα, μειώνει τα επίπεδα σακχάρου του αίματος και επιβραδύνει τη ανάπτυξη όγκων. Φυτικές πηγές είναι τα λιπαρά ψάρια και τα φυτικά έλαια.

4.    ΜΕΛΑΤΟΝΙΝΗ: Είναι μια νευροορμόνη που παράγεται στον εγκέφαλο από την επίφυση από το αμινοξύ τρυπτοφάνη. Η παραγωγή της διεγείρεται από το σκοτάδι και γιαυτό ηρεμεί και τα νεύρα. Βοηθά έτσι σε διάφορες νευροψυχιατρικές ασθένειες όπως και στην απλή διαταραχή του ύπνου. Σαν αντιοξειδωτικό, βοηθά στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού, έχει αντιφλεγμονώδη δράση και παράλληλα βοηθά στην εξόντωση των καρκινικών κυττάρων. Φυσικές πηγές είναι η βρώμη, το ρύζι, το καλαμπόκι, το μέλι, η ντομάτα, η μπανάνα, ο ανανάς, το πορτοκάλι, το μήλο, οι φράουλες, η πιπεριά, το σπανάκι, τα φυστίκια και ο ηλιόσπορος. Ένας άλλος τρόπος πρόσληψης μελατονίνης είναι μέσω πρόσληψης τρυπτοφάνης που βρίσκεται σε τροφές όπως η γαλοπούλα αλλά και στο κοτόπουλο, μοσχάρι, ρύζι μη αποφλοιωμένο, καρύδια, ψάρι, γάλα, αυγά, τυρί.

5.    DHEA: Είναι μια στεροειδής ορμόνη που παράγεται από τους επινεφριδίους αδένες. Μετατρέπεται στον οργανισμό σε οιστρογόνο και τεστοστερόνη. Τα επίπεδά της μειώνονται κάθε χρόνο μετά τα 30. Η αντιοξειδωτική της δράση οφείλεται στην αύξηση της παραγωγής αντιοξειδωτικών ενζύμων στο ήπαρ, μειώνοντας το οξειδωτικό stress στον οργανισμό. Επίσης μειώνει τα επίπεδα των ορμονών του stress, εμποδίζει την γήρανση, την οστεοπόρωση, την αρτηριοσκλήρωση, ενισχύει τους αμυντικούς μηχανισμούς του οργανισμού, τονώνει την νοητική κατάσταση των ατόμων μέσης και μεγάλης ηλικίας.
Τέλος βοηθάει τον οργανισμό να κάψει τις προσλαμβανόμενες θερμίδες και να τις μετατρέψει σε ενέργεια αντί να αποθηκεύονται ως λίπος, αυξάνει τη μυϊκή μάζα και ισχύ και τονώνει τη libido.

6.    ΜΕΤΑΛΛΟΔΕΣΜΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ: Αυτές είναι η αλβουμίνη (συντίθεται στα ηπατοκύτταρα και δεσμεύει ελεύθερα λιπαρά οξέα και μεταλλικά ιόντα με κυρια πηγή το ασπράδι αυγού) και η αιμοσφαιρίνη με πηγή τον σίδηρο.

D.    ΑΝΤΙΟΞΕΙΔΩΤΙΚΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ    ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ    ΔΡΑΣΗ    ΠΗΓΕΣ
ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ   
ΒΙΤΑΜΙΝΗ Α
    Διατήρηση υγιούς δέρματος, αύξηση ανοσοποιητικού, προστασία από λοιμώξεις, ιλαρά, βρογχίτιδα, προστασία της καρδιάς, πρόληψη ή θεραπεία καταρράκτη και κάποιων μορφών καρκίνου.    Καρότο, πορτοκάλι, κολοκυθάκι, μπρόκολο, σπανάκι, καρπούζι, βερίκοκα, ροδάκινο, ντομάτα, μαρούλι, ακτινίδιο, μαϊντανός, αυγά, αρακάς, συκώτι.
    ΒΙΤΑΜΙΝΗ C
    Διατηρεί το κολλαγόνο του δέρματος, επιδιορθώνει κατεστραμμένους ιστούς, προάγει την υγεία οστών και δοντιών και αυξάνει το ανοσοποιητικό σύστημα.  Συνιστάται σε περιπτώσεις όπως το κάπνισμα, το κρύωμα, την αρθρίτιδα, τη χρόνια κόπωση, τη στηθάγχη, τη βρογχίτιδα, μελανιές, δυσκοιλιότητα, το διαβήτη, το γλαύκωμα, το σκορβούτο, τις ουρολοιμώξεις, προβλήματα γονιμότητας, στην υψηλή χοληστερίνη, στην υπέρταση, σε μορφές καρκίνου και άλλα.  Χρειάζεται επίσης σε περιπτώσεις αναιμίας μαζί με την πρόσληψη σιδήρου.    Αρακάς, γκρέιπ-φρουτ , κουνουπίδι, λάχανο, μανταρίνι, πορτοκάλι, ακτινίδιο, λεμόνι, μπάμιες, μπρόκολο, ντομάτα, ραδίκια, ραπανάκια, συκώτι , σπανάκι
    ΒΙΤΑΜΙΝΗ Ε    Βοηθά τα αναπνευστικά προβλήματα, εμποδίζει τις επιπτώσεις του διαβήτη και ιδιαίτερα στα μάτια, διεγείρει το ανοσοποιητικό μέσω αύξησης των βιοχημικών του οργανισμού ιντερφερόνη και ιντερλευκίνη.  Συνιστάται ιδιαίτερα σε περιπτώσεις οστεοαρθρίτιδας, προστάτη, εκφυλισμού μυών, κάποιοι τύποι καρκίνου, ηλιακά εγκαύματα.    Ηλιέλαιο, καρύδια, φύτρο σταριού, αλεύρι ολικής, πατάτα, ντομάτα, αρακάς, κρέας, ψάρι, μοσχάρι ψάρι, αυγά, γάλα, σπανάκι, μαρούλι, κρεμμύδια, βατόμουρα, αχλάδια, μήλα.
ΙΧΝΟΣΤΟΙΧΕΙΑ  
   ΣΕΛΗΝΙΟ    Δρα σε συνεργασία με τη βιταμίνη Ε βελτιώνοντας την αποδοτικότητά της. Βοηθά στην παραγωγή του ενζύμου υπεροξειδάση της γλουταθειόνης. Είναι χημειοπροστατευτικό, βελτιώνει το ανοσοποιητικό, μειώνει τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων, το άγχος και την κατάθλιψη.    Κρέας, ψάρι, δημητριακά.
    ΨΕΥΔΑΡΓΥΡΟΣ    Μειώνει τη ζημιά που προκαλείται από τις ελεύθερες ρίζες. Ανανεώνει την λειτουργία του θυμοειδούς αδένα, βοηθά στην διατήρηση υγιούς ανοσοποιητικού, αναπαραγωγικού και πεπτικού συστήματος.  Χρειάζεται για υγειές δέρμα, οστά, μαλλιά και μάτια και είναι απαραίτητο για την παραγωγή ορμονών ανάπτυξης αλλά και της τεστοστερόνης.  Τέλος, βοηθά την δράση της βιταμίνης Α.    Μοσχάρι, κοτόπουλο, ψωμί, συκώτι μοσχαρίσιο, γαρίδες, χοιρινό, αυγό, φασόλια.
    ΜΑΓΓΑΝΙΟ    Σχηματισμός οστών και ανάπτυξη συνδετικού ιστού. Συμβάλει στην πήξη του αίματος, στη δράση της ινσουλίνης και τη σύνθεση της χοληστερίνης. Είναι διεγέρτης διαφόρων ενζύμων στο μεταβολισμό των υδατανθράκων, πρωτεϊνών, λιπών και νουκλεϊκών οξέων.  Βοηθά στην απορρόφηση των βιταμινών Β1 και Ε. Σχετίζεται και με την ομαλή δράση του ενζύμου υπεροξειδική δισμουτάση.    Δημητριακά, μπανάνες, μαρούλι, σπανάκι, καρύδια, τσάι, σταφίδες, μπρόκολο, πορτοκάλι, φασόλια, κρόκος αυγού.
    ΧΑΛΚΟΣ    Προστατεύει το καρδιαγγειακό σύστημα, το σκελετικό και το νευρικό. Προστατεύει από την αρτηριοσκλήρωση μέσω δημιουργίας ενζύμου. Βοηθά στην παραγωγή φωσφολιπιδίων που βοηθούν στο σχηματισμό της μυελίνης των νεύρων.  Χρειάζεται για την παραγωγή του ενζύμου υπεροξειδική δισμουτάση. Παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και διατήρηση υγιούς δέρματος και μαλλιών.  Χρειάζεται για την παραγωγή της μελανίνης, κολλαγόνου των οστών και συνδετικού ιστού. Προστατεύει από ανευρύσματα αορτών, αρρυθμία, υπέρταση.  Δρα μαζί με το σίδηρο για τη σύνθεση της αιμογλοβίνης.    Γάλα, συκώτι, λαχανικά, δημητριακά, κρέας, ψωμί.

Ω3 ΛΙΠΑΡΑ ΟΞΕΑ    Δοκοσαεξανοϊκό οξύ (DHA)
Εικοσαπεντανοϊκό οξύ (EPA)
Άλφα λινολενικό οξύ (ALA)    Περιορίζουν τη θνητότητα από καρδιαγγειακά νοσήματα και καρκίνο εξαιτίας της υποτριγλυκεριδαιμικής τους δράσης.  Η συγκέντρωσή τους στην μεμβράνη των ερυθροκυττάρων βοηθά στην ακεραιότητα αυτής και στην αντιμετώπιση των οξειδωτικών απειλών. Περιορίζουν επίσης την οξείδωση της LDL, προστατεύουν τα νεφρά και το πεπτικό σύστημα. Χρειάζονται για την παραγωγή των προσταγλαδινών που ρυθμίζουν το κυκλοφορικό.    Λιπαρά ψάρια, μουρουνέλαιο, λινέλαιο, καρύδια.
ΣΥΖΥΓΕΣ ΛΙΝΟΛΕΪΚΟ ΟΞΥ    Είναι ένα Ω6 απαραίτητο λιπαρό οξύ που καίει λίπος, αναδομεί τους μύες και καταπολεμά τον καρκίνο.  Αυξάνει το μεταβολισμό, προάγει την λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και ρυθμίζει το σάκχαρο του αίματος.    Μοσχάρι, γαλακτοκομικά, αυγά, βούτυρο.

ΠΟΛΥΦΑΙΝΟΛΕΣ
    ΤΑΝΙΝΕΣ
ΛΙΓΝΙΝΕΣ
ΦΛΑΒΑΝΟΕΙΔΗ
ΦΕΝΥΛΠΡΟΠΑΝΟΕΙΔΗ    Αυξάνουν την ισχύ των τριχοειδών αγγείων, σχηματίζουν δακτύλιο με μέταλλα και επηρρεάζουν τη δραστικότητα των ενζύμων και των μεμβρανών του κυττάρου, σταθεροποιούν την επίδραση της βιταμίνης C στους ιστούς, έχουν βακτηριοστατική και αντιβιοτική δράση και αντικαρκινική ιδιότητα, προστατεύουν τη καρδιά, τον εγκέφαλο, προστατεύουν από οστεοπόρωση, νευροεκφυλιστικές ασθένειες, διαβήτη  Επίσης δίνουν χρώμα στα φρούτα και στα λαχανικά που τα περιέχουν.    Φλούδες εσπεριδοειδών, καρπός εσπεριδοειδών, ζωμός από μανιτάρια, φύλλα σίκαλης, κρεμμύδια, φυλλώδη λαχανικά, τσάι, κακάο, κόκκινο κρασί, μπύρα, λιναρόσπορος, σόγια, ντομάτες, κεράσια, βατόμουτα, δαμάσκηνα, σταφύλια.

ΠΑΡΑ-ΑΜΙΝΟΒΕΝΖΟΪΚΟ ΟΞΥ (PABA)
    Χρησιμοποιείται στη θεραπεία των ρικετσιών και προφυλάσσει από τα εγκαύματα στον ήλιο.  Μειώνει επίσης την κόπωση, την κατάθλιψη, βοηθά στον σχηματισμό των ερυθροκυττάρων, μειώνει τις ρυτίδες και εμποδίζει τον αποχρωματισμό των μαλλιών.    Ζύμη, ψάρια, σόγια, φυστίκια, συκώτι, αυγά.